Op zijn telefoon leerde Corbijn eindelijk speelse foto’s maken

In het begin, zegt Anton Corbijn, toen hij net een smartphone had, nam hij foto’s zoals hij dat deed met zijn analoge camera. Geconcentreerd. Weloverwogen. „Alsof ik maar een beperkt aantal opnames zou kunnen maken. Maar ineens veranderde dat. Merkte ik dat het heel ontspannen kon zijn om zo even snel, tussendoor, casual, een foto van iemand te nemen. Of een paar zelfs, dat was ook oké. Het werd gewoon fun.”

Lees ook: De 5 talenten van Anton Corbijn

Tijdens de presentatie van zijn nieuwe boek Instanton, vorige week op de fotobeurs Unseen in Amsterdam, neemt Anton Corbijn (67) het woord ‘fun’ een paar keer in de mond. Toch is fun niet het eerste waar je aan denkt als je zijn werk kent: Corbijn werd beroemd met gruizige en grofkorrelige, vaak wat somber ogende zwart-witfotografie van muzikanten als Tom Waits, Nick Cave, Depeche Mode, Joy Division en U2, en later zo’n beetje elke andere interessante muzikant, filmster, kunstenaar, ontwerper en wetenschapper. Hij regisseerde films als Control (2007, over Joy Division-zanger Ian Curtis), The American (2010) en A Most Wanted Man (2014), en muziekdocumentaires over onder andere Depeche Mode. Al een hele tijd komt daar ook modefotografie bij, voor Vogue bijvoorbeeld, en zien we steeds vaker kleur in zijn beelden. Toch neigt Corbijn, de domineeszoon uit het Zuid-Hollandse Strijen, ook in zijn foto’s van bijvoorbeeld mode-ontwerpers Dries Van Noten en Virgil Abloh vooral naar stemmige, wat zwaarmoedige portretten.

‘Dit is niet wat mensen van mij gewend zijn. Het is ongecompliceerd, niet zwaar, kleurrijk. Heel erg van nu’

Puppy

In Instanton duiken nu, meer dan ooit, lichtheid en speelsheid en kleur in zijn foto’s op. Een zwembad op het platteland dat is omzoomd met wilde bloemen. Zijn vrouw Nimi die voorzichtig het kraakheldere water van de Middellandse Zee aftast. De puppy van de buren die uitpuft op de stoep, gevangen in overweldigend oranje avondlicht. Met een smartphone fotograferen kan iedereen, maar om iets interessants te creëren heb je toch nog steeds een ontwikkeld en nieuwsgierig oog nodig, zo laten de snapshots van Corbijn zien.

Lange tijd meende Corbijn dat analoge fotografie eigenlijk de enige manier was om goede foto’s te maken. De concentratie die dat vereist, de spanning van het wachten op het resultaat, dat heeft iets magisch. Digitaal fotograferen, zo meende hij, leidt alleen maar tot de neiging een beeld steeds verder te willen perfectioneren. „En het is juist de lichte imperfectie waar ik zo van houd.”

Sinds Corbijn in 2011 zijn eerste smartphone aanschafte – „Ik ben notoir traag in het in gebruik nemen van nieuwe technologie” – merkt hij dat deze manier van fotograferen, anders dan wanneer hij bijvoorbeeld met zijn analoge Hasselblad werkte, een zekere mate van ontspanning met zich meebracht. „Het voelt minder serieus.”

Met dit boek wil Corbijn, zo zegt hij, mensen laten zien wat hij ziet. Tijdens zijn reizen, op hotelkamers, als hij in de nacht terugrijdt van een fotoshoot. En: dat hij minder pessimistisch is dan mensen misschien wel denken. „Ik heb een prachtig leven. Er is meer ruimte voor kleur, luchtigheid, lichtvoetigheid. In deze donkere tijden is het goed ook die kant te laten zien.”

Nimi en klamboe, Shela, Kenia, 2020

Corbijn maakte de foto in hun huis in Kenia, nog liggend in bed, terwijl zijn vrouw Nimi net uit de douche was gestapt. Het sterk grafische karakter van de foto is typisch voor Corbijn; met het wit van de klamboe, de handdoek en de achtergrond, en de donkere huid die daar zo fraai tegenaf steekt, weet hij zelfs met een kleurenfoto nog de illusie te wekken van een zwart-witbeeld.

Philip Seymour Hoffman komt langs tijdens het editing proces, Berlijn 2013

Philip Seymour Hoffman speelde de rol van Günther Bachmann in Corbijns A Most Wanted Man (2014), een verfilming van het gelijknamige boek van John le Carré. Corbijn: „Philip kwam in Berlijn langs toen wij aan het editen waren. Na het werk gingen we in Kreuzberg eten in het tapasrestaurant Bar Raval van de Duitse acteur Daniel Brühl, die in de film de rol speelt van Maximilian. Na het eten maakte ik op straat even snel een portret, een van de laatste foto’s die ik van hem zou nemen.” Een jaar later zou Hoffman in New York overlijden aan een overdosis drugs.

Tuin en zwembad, Normandië 2014

Als mensen deze foto zien, dan zouden ze maar zo kunnen denken dat die gemaakt is door een fotograaf die dertig jaar jonger is dan hijzelf is, zegt Corbijn. „Het is niet wat mensen van mij gewend zijn. Het is ongecompliceerd, niet zwaar, kleurrijk. Heel erg van nu.

„Jouw huis is net een grafsteen, zei Nimi, toen ze de eerste keer bij mij in Den Haag kwam, waar ik toen nog woonde. Ha ha, ja, alles was grijs.” Corbijns echtgenote Nimi Ponnudurai is mode-ontwerper en heeft in haar werk een grote voorkeur voor kleur. Drie jaar geleden verhuisden Corbijn en zijn vrouw naar een huis aan een Amsterdamse gracht. Daar is geen grijs meer te zien.

Autolichten en bos, Zwitserland 2021

„Dit is een van mijn favorieten. Hier komen we terug van een filmshoot voor de herfst/wintercollectie 2021 van het modemerk Akris in het Zwitserse St. Gallen. Ik neem vaak foto’s vanuit auto’s, vliegtuigen, treinen, boten. Ik ben altijd onderweg, zo’n tweederde van mijn tijd. Dan valt mijn oog op iets bijzonders, iets spannends, zoals die unheimische sfeer van die lampen in dat donkere bos, maar ik kan natuurlijk niet altijd stoppen. De beweging die zo in een beeld sluipt, die imperfectie, daar houd ik van.”

Nimi gaat de Middellandse Zee in, Porto Ercole, Italië 2020

Corbijn fotografeerde Nimi op een van hun favoriete plekken, Porto Ercole, in het zuiden van Toscane. „Nimi en ik kennen elkaar al 28 jaar. Sinds 12 jaar zijn we samen en twee maanden geleden zijn we getrouwd.

In Amsterdam op een bootje, met twee goede vrienden als getuigen en een vriendin. Vervolgens varen door de grachten. We hebben het klein gehouden en tegen niemand verteld. Op Instagram hebben we het daarna aangekondigd. Later, als we ons geen zorgen meer hoeven te maken of corona nog roet in het eten kan gooien, zullen we het groots vieren met een spirituele inzegening.”

Nick Cave na een spoken-wordoptreden, Nijmegen 2020

Corbijn fotografeert Nick Cave voor het eerst in 1983 en sindsdien zijn ze bevriend en ontmoeten ze elkaar regelmatig, ook privé. Het is lastig bij dit portret van Cave níét te denken aan de tragedies in zijn leven: de dood van twee van zijn kinderen, zijn zoon Arthur in 2015 en zijn zoon Jethro in mei van dit jaar. „Ja dat snap ik, als kijker heb je je eigen gevoelens en interpretaties bij een foto. Eigenlijk is het jammer als er van alles bij een foto verteld wordt. Dan stuur je de blik. Dan kan de kijker er zelf niks meer in leggen.” Corbijn nam deze foto in de kleedkamer van Cave na een optreden in Nijmegen, zo zegt hij, vanwege het licht dat zo mooi om Caves kaaklijn valt.

Night boat, Lamu, Kenia 2021

In coronatijd, tijdens de lockdowns, verbleven Corbijn en zijn vrouw in een huis op een eiland in Kenia. „Deze foto is gemaakt in de avond, het was veel donkerder dan hoe je het hier ziet. Het mooie van de smartphone is dat hij zoveel licht kan vangen. Er staan aardig wat afbeeldingen in het boek die ik analoog nooit had kunnen maken.”

Haute-Savoie, Frankrijk 2012

Weer een foto gemaakt vanuit een rijdende auto. „Ik vind dit net een schilderij van Gerhard Richter”, zegt Corbijn. Hij fotografeerde de Duitse schilder in 2011, een foto van achteren, terwijl de kunstenaar naar een van zijn eigen schilderijen kijkt. Alhoewel Corbijn sinds tien jaar ook digitaal en veel in kleur fotografeert, maakt hij zijn kunstenaarsportretten nog steeds in zwart-wit, met een Hasselblad, „omdat ze onderdeel zijn van een serie. De concentratie die bij het werken met zo’n camera hoort, vind ik heel prettig. Je hebt maar een paar opnames, je limiteert jezelf.”

New York en Nimi’s weerspiegeling, New York 2016

Hotels en vliegtuigen, dat was lange tijd de wereld van Anton Corbijn. In Instanton zitten veel hotelfoto’s: Corbijn die een selfie maakt voor een spiegel in een hotel in Hollywood, sneeuw in New York, rozen naast het bed in Parijs, een smoezelig raam in Amhara (Ethiopië), grijze wolken in Reykjavik, een beslapen bed in een hut op de boot op de Tyrreense Zee (Italië). „Ik kwam wel zo’n tien keer per jaar in de Verenigde Staten. Na corona ben ik er nauwelijks nog geweest. Het is een steeds deprimerender land aan het worden; de armoede, overal lege panden, de agressie, het politieke klimaat. Ik wil proberen mijn volgende film in Europa te maken.”

Tui, de puppy van de buren, Shela, Kenya 2022

„Dit jaar zijn we zo’n vijf maanden in Kenia geweest. Ik ben steeds minder op pad om foto’s te schieten.” In Kenia werkt hij onder andere aan Instanton en maakte hij voor de expositie Flash | Back in het Mauritshuis, de foto Twee Afrikaanse mannen , zijn reactie op het gelijknamige schilderij van Rembrandt uit 1661. Ook was hij er bezig met het editen van een documentaire over ontwerpers van platenhoezen, Squaring the Circle, die begin september in première ging op het Amerikaanse Telluride Film Festival. De documentaire, waarin onder anderen Paul McCartney, Robert Plant en David Gilmour aan het woord komen, zal in 2023 uitkomen. „Deze snapshot, van het hondje van de buren, maakte ik vooral vanwege het avondlicht. En dat kopje, het lijkt wel alsof hij een masker opheeft.”

Screenshot tijdens het filmen van een slangenvrouw voor Depeche -Mode, Berlijn 2013

In 1981 fotografeerde Corbijn de toen nog piepjonge bandleden van Depeche Mode. Vijf jaar later regisseerde hij zijn eerste video voor de Britse band – het begin van een decennialange samenwerking, waarbij Corbijn honderden foto’s van de band zou maken, en de meeste van hun video’s en platenhoezen. In 2019 kwam Spirits in The Forest uit, de documentaire over fans van Depeche Mode, vorig jaar verscheen een lijvig fotoboek. Corbijn ontwerpt sinds 1993 ook de podia en de stagevisuals; filmbeelden die tijdens de concerten groot achter de band worden geprojecteerd. Dit was een van de beelden die te zien waren bij het nummer Enjoy the Silence, tijdens de concerten van de band in 2014.