Ook oliewinning offshore bedreigt milieu Nigeria

Shell wil zich in Nigeria vooral gaan concentreren op olie- en gaswinning voor de kust, maar ook daar is het risico op milieuvervuiling groot en zijn lokale bewoners niet bij de besluitvorming erover betrokken. Daarvoor waarschuwt Henry Eferebo van de ngo Obelle Concerned Citizens.

Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) moeten landen wereldwijd stoppen met oliewinning om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Maar door de hogere olie- en gasprijzen en een reeks ontdekkingen van olievoorraden zal de vraag naar boorplatforms in Afrika dit jaar naar verwachting alleen maar stijgen. Nigeria is na Angola het land met de meeste offshore-activiteiten van Afrika. Dit jaar komen daar vijf nieuwe platforms bij, waaronder één van Shell, blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau Hawilti.

Wat zijn de risico’s voor het milieu van offshorewinning? Volgens experts zijn die kleiner dan op het vasteland.

„In maart 2020 spoelden er duizenden dode vissen en een walvis aan in Rivers State [een staat in Zuid-Nigeria]. Onderzoekers van de Bonny Environmental Consultants Committee denken dat de oorzaak een gaslek is. Shell zegt nog altijd niet te weten wat er is gebeurd en de regering houdt niemand ervoor verantwoordelijk. De bevolking weet bij offshorewinning niet wie aansprakelijk is voor milieuschade. Bovendien zijn er geen gesprekken geweest met de kustbewoners. In het geval van de dode vissen hebben ze geen idee welk bedrijf ervoor verantwoordelijk kan zijn.”

„Vorig jaar was er ook een enorm olielek in Baleysa [een staat in Zuid-Nigeria], in een gebied waarvan Shell de concessie net had overgedaan aan een lokaal bedrijf dat de capaciteit niet had de lekkage in te dammen. Olie lekte 28 dagen lang de zee in. 28 dagen! Zo kwam er meer dan honderdduizend vaten aan olie terecht in het water. Het was moeilijk de omvang van de vervuiling te bepalen, zelfs voor journalisten, omdat niemand openheid van zaken gaf. En dan waren er nog kwesties omtrent veiligheid op zee, zoals piraterij, die toegang tot het gebied bemoeilijkten.”

Waarom wil Shell de olie- en gaswinning uitbreiden op zee?

„Shell kiest voor de diepzee, waar de bevolking niet bij in de buurt woont, omdat het bedrijf hoopt dat het dan niet voor de rechter wordt gesleept. Voorheen had Nigeria een wet die bepaalde dat gemeenschappen die langs de kust wonen aanspraak kunnen maken op vergoeding als offshorebedrijven daar schade veroorzaken. Maar in augustus 2022 is een nieuwe wet aangenomen, de Petroleum Industry Act, die multinationals op zee het exclusieve recht geeft te bepalen wie ‘host’ is van dat gebied, wie mag bepalen over het gebied. Daardoor hoeven zij geen verantwoording af te leggen. Dus heb je niks te zeggen, al woon je langs de kust. De gemeenschappen aan de kust zijn vaak vissers, dus als er olie in de zee lekt, beïnvloedt dat hun bron van inkomsten. Zij kunnen niet meer vissen, maar ook de schadeveroorzaker niet ter verantwoording roepen.”

Lees ook het artikel over het mogelijke vertrek van Shell: Shell en de Nigerdelta zijn voorlopig nog tot elkaar veroordeeld

Waarom is die wet aangepast?

„Corruptie [in Nigeria] is alomtegenwoordig. De Nigeriaanse overheid is via staatsbedrijven mede-aandeelhouder bij de oliewinning in het land. Als er iets misgaat, zijn zowel de overheid als de multinationals verantwoordelijk. Dus de overheid zal de multinational steunen en zorgen dat de bevolking haar mond niet opendoet. Daarom kunnen wetten makkelijk gewijzigd worden. De overheid en bedrijven kunnen geld verdienen en niemand kan klagen, ook niet als zijn bestaansmiddelen worden vernietigd.”

Wij pleiten ervoor om de bewoners mede-eigenaar te maken van olie- en gasbronnen

Vanuit de regering valt te begrijpen dat zij de nieuw ontdekte olie en gas wil verkopen. Is er een oplossing die rekening houdt met de economie, het milieu én de gezondheid van de bevolking?

„Ja, de oplossing is dat de internationale gemeenschap haar bedrijven onder druk zet zich goed te gedragen en de lokale bevolking en de overheid bij hun activiteiten te betrekken. De grote oliemaatschappijen, zoals Shell, zijn immers westerse bedrijven. Wij pleiten ervoor om de bewoners mede-eigenaar te maken van olie- en gasbronnen, zodat zij de werkzaamheden kunnen ondersteunen en beschermen. Want je vernietigt niet wat van jou is. Ik ben niet bij voorbaat tegen deze activiteiten, het enige wat ik zeg is: zorg dat de omgeving veilig en schoon is.”

De internationale gemeenschap kan Shell toch moeilijk dwingen bewoners mede-eigenaar te maken, als de Nigeriaanse wet daar niet in voorziet.

„Bij een olielek in de Golf van Mexico in 2010 zorgde president Obama ervoor dat BP de vissers compenseerde. Hoe komt het dat niemand naar dat voorbeeld kijkt als zoiets in Nigeria gebeurt? Wij zeggen dat bedrijven de internationale richtlijnen moeten volgen waar ze zich in andere landen ook aan houden. Maar we begrijpen dat wat er in Nigeria gebeurt ook te maken heeft met corruptie. Dus stelt de huidige Petroleum Industry Act ons inderdaad voor een uitdaging, omdat die wet de bedrijven machtiger maakt en de gemeenschappen zwakker. We zetten ons nu in voor wijzigingen van die wet, die bewoners de bevoegdheid geven om deel te nemen aan de besluitvorming over de olie-industrie. Om dat te bereiken hebben we de solidariteit nodig van de internationale gemeenschap.”