Ook een veelstemmige vve kan verduurzamen

Met de hoge energieprijzen kan geen huizenbezitter er meer omheen: verduurzamen. Alleen: wie in een appartement woont en het gebouw deelt met anderen, moet verduurzaming doorgaans via de vereniging van eigenaren (vve) regelen. Daar loopt het niet zelden spaak, omdat de benodigde ruime meerderheid ontbreekt. De sleutel tot de oplossing: niet te hard van stapel lopen en iedereen in de vve erbij betrekken. Een energiebespaarlening, sinds een maand ook beschikbaar voor kleine vve’s, kan het financieel aantrekkelijk maken.

In veel vve’s die aan de slag gaan met verduurzaming, weet psycholoog Arienne Klijn, ontstaat een groepsdynamiek waardoor ze vastlopen. Ze heeft veel gewerkt met vve’s en geeft bij onder andere de gemeente Amsterdam informatie over hoe mensen hun buren mee kunnen krijgen bij verduurzaming.

„Waar iets wordt weggestemd, hebben vaak een paar mensen echt ‘nee’ gezegd en zijn ze daarna anderen gaan overtuigen. Veel mensen hebben de neiging hun keuze te verantwoorden. Dat gebeurt vooral in groepen.”

Wat ook vaak misgaat: de voortrekker in de vve gaat te snel en heeft geen oog voor de belangen van anderen. Klijn: „Die is dan niet meer bezig met de realiteit, maar gaat bondgenoten verzamelen. Dan ontstaat in iedere groep een tegenkracht en wrijving.” Op zo’n moment heb je mensen nodig die met iedereen in gesprek kunnen gaan. „Maar dat kan jaren duren en dan wordt besluitvorming moeilijk.”

Zonnepanelen

Neem de vve WoDo op het Cruquius-eiland in Amsterdam. De vereniging, met 110 woningeigenaren, ging in 2017 enthousiast aan de slag met verduurzaming. Ze vormden werkgroepjes en wonnen informatie in over opties voor duurzame verwarming.

Met een kleine subsidie van de gemeente werd een energieadviseur aangetrokken om de mogelijkheid voor zonnepanelen te onderzoeken, vertelt de initiatiefnemer daarvan die anoniem wil blijven (zijn naam is bij de redactie bekend). „De adviseur heeft alles doorgerekend en kwam met een rapport. Er kwamen getallen op tafel: de terugverdientijd was vijftien jaar. Daar konden mensen dan ja of nee op zeggen.” De zonnestroom kon de gezamenlijke ruimtes verlichten en voeding leveren voor lift en hydrofoor, een pomp die de waterdruk verhoogt.

In de ledenvergadering strandde het voorstel voor de zonnepanelen echter. De benodigde meerderheid van 70 procent werd niet gehaald. Dat had twee oorzaken. De eerste was geld: mensen vonden het project te duur en de terugverdientijd te lang. Daarnaast werd het gebruik van het dak voor alleen zonnepanelen aangevochten; het kon bijvoorbeeld een dakterras in de weg staan.

Nadat het voorstel was weggestemd, daalde het enthousiasme bij de werkgroepjes. Andere maatregelen, zoals het gebouw van het gas af halen, kwamen ook niet meer aan bod. Terugkijkend denkt het vve-lid dat het merendeel van de eigenaren er niet aan toe was. Voor veel mensen was de energietransitie nog een vaag begrip. „De huidige crisis heeft meer mensen de ogen geopend.”

Lees ook: De weg naar een duurzaam huis is vol hindernissen

Recept voor mislukking

Om een situatie als bij WoDo te voorkomen, is het belangrijk al heel vroeg alle eigenaren bij een project te betrekken, weet Peter van Vendeloo van Vverduurzamen, begeleider van vve’s. „Een plan voorleggen en de keuze geven tussen ja of nee, is een recept voor mislukking.”

Zijn organisatie geeft bij verduurzamingsprojecten vanaf dag één veel aandacht aan individuele vve-leden. „Ons uitgangspunt is te achterhalen wat zij willen, wat ze kunnen – en wat juist niet – en ze het gevoel geven dat ze grip hebben op de zaak.” Daarbij gebruikt hij onder meer vragenlijsten en informatiebijeenkomsten.

Een aanpak die in de praktijk goed kan werken, is noodzakelijk onderhoud en verduurzaming koppelen. Vve’s kunnen hiervoor een lening krijgen bij het Warmtefonds. Sinds 1 december kunnen ook kleine vve’s, vanaf twee leden, zo’n krediet van maximaal 30.000 euro per appartement aanvragen. Hiermee kunnen ze bijvoorbeeld nieuwe ramen met hoogrendementsglas en de kozijnen ervoor betalen.

Vve Hamershof in Leusden pakte het op deze manier aan. De leden wonen in een complex boven een winkelcentrum van begin jaren tachtig. In 2017 werd duidelijk dat dringend een opknapbeurt nodig was. De houten gevel moest worden vernieuwd, vertelt bestuurder Remko van den Berg. „In 2010 was de laatste schilderbeurt gedaan. We wisten dat we naar vervanging toe moesten. Zonder verduurzaming waren de kosten daarvoor ongeveer 30.000 euro per huishouden.”

Zouden ze echter meteen verduurzamen – zonnepanelen, isolatie, warmtepompen – dan kon de vve voor het hele bedrag een lening krijgen. Deze kwam deels van het Warmtefonds, en voor het andere deel stelden provincie en gemeente zich garant. Voor bewoners betekende het dat alleen hun maandelijkse vve-bijdrage zou stijgen.

De eigenaren kozen hiervoor. Voor Van den Berg steeg de bijdrage van 166 naar 349 euro per maand. „Dat lijkt een flink verschil, maar ik had ook een energierekening van honderd euro die wegviel, net als de huur van een cv-ketel. Daarnaast is de rente op de lening aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Op die manier is het echt financieel aantrekkelijk een verduurzamingsstap te zetten.”

Bij de uitvoering van de renovatie lieten veel eigenaren zich gelden. Een klankbordgroep met bewoners besprak kleurstellingen en materialen. „Zo kweek je betrokkenheid.”

‘Investeren in je eigen vastgoed’

Andere mensen hielden contact met aannemer, architect en financieel adviseur. „Dan zit je tijdens het project iedere vrijdag bij elkaar om te kijken hoe het ervoor staat. Door zo samen te werken, krijgt iedereen de wil om het tot een succes te maken. Dat is gelukt.”

Nu de gasprijs zo sterk is opgelopen, hebben de bewoners van de Hamershof des te meer profijt van hun aanpak. Van den Berg: „Het is óf investeren, óf in de kou zitten. Uiteindelijk investeer je ook in je eigen vastgoed.”

De Amsterdamse vve WoDo is inmiddels aangesloten bij de energiecommissie Oostelijk Havengebied, die vve’s in dit deel van Amsterdam ondersteunt bij de energietransitie. De vereniging heeft opnieuw plannen voor zonnepanelen. Nu energie flink duurder is en de terugverdientijd aanzienlijk korter, is het beeld financieel gunstiger dan een paar jaar geleden, vertelt het vve-lid. „Wellicht lukt het nu, vijf jaar later, wel om het door de algemene ledenvergadering te krijgen. Het is jammer van al die zonnejaren dat er niet geoogst is.”