Martin Fröst: „Waar gaan we als mensen naartoe vanaf hier en nu? Die vraag wordt steeds belangrijker.”
Foto Mats Bäcker
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Concertgebouworkest Klarinettist en vernieuwer Martin Fröst is komend seizoen artist-in-residence bij het Concertgebouworkest. Hij wil klassieke muziek „een plek geven in een groter verhaal.”
Vraag klarinettist Martin Fröst (51) wat muziek voor hem betekent en je oogst een vroege jeugdherinnering. In Frankrijk op vakantie met zijn ouders hoorde hij in een kerk musici Schuberts Tweede Pianotrio repeteren. Urenlang bleef hij betoverd op de harde banken zitten, „hopend dat deze repetitie nooit zou eindigen. Pas toen iedereen gebouw had verlaten, slaapwandelde ik terug. De wereld om me heen ademde anders dan voordien.”
Met de Duitser Jörg Widmann behoorde Fröst begin deze eeuw tot een jonge generatie klarinettisten die niet alleen het standaardrepertoire nieuwe dimensies gaf, maar het instrument ook gebruikten om grenzen van de klassieke traditie te doorbreken. Dat is een belangrijke reden waarom de Zweed komend seizoen – als de eerste houtblazer – artist-in-residence wordt bij het Koninklijk Concertgebouworkest. „Wij klassieke musici, vaak van jongs af omringd door klanken, zijn soms geneigd te denken dat het draait om foutloos spelen, het vervolmaken van noten”, zegt hij. „Maar muziek is zoveel meer, het is de verdieping van het bestaan.”
Groot verhaal
Fröst wil muziek een plek geven in een groter verhaal, waarin klank, woord, beeld en dans samenvloeien. Het Royal Stockholm Philharmonic bood hem voor het eerst de kans daarmee te experimenteren. Die samenwerking leverde onder meer een drietal concerten op: Genesis, een zoektocht naar de oorsprong van muziek, Retrotopia, over de obsessie met het verleden en Exodus, over welke uitwegen de mens nog resten.
„Waar gaan we als mensen naartoe vanaf hier en nu? Die vraag wordt steeds belangrijker.”, zegt Fröst. „Hebben we een ‘exodus’ nodig om onze bestemming te vinden? Het concert begint met een koor dat steeds zachter zingt, tot het bijna niet meer hoorbaar is en alleen de echo ervan in ons hoofd naklinkt. Dan vertel ik dat we over het bestaan van de oerknal weten, omdat die ook nog nagalmt in het heelal. Ik wil het publiek laten voelen: we gaan niet alleen muziek beluisteren, we gaan op een reis.”
De drie door Fröst ontwikkelde nieuwe formats zullen nog niet te zien zijn tijdens zijn residentie bij het Concertgebouworkest, al zal hij in een van zijn vier concerten in Amsterdam wel een „dansmozaïek” uit Exodus ten gehore brengen. Ook speelt hij nieuwe stukken die de Britse componisten Anna Clyne en Sally Beamish voor hem schreven.
„Bij het Genesis-project, waarin ik met het orkest de muziekhistorie doorkruis, ontdekte ik hoe we altijd weer kennis en ervaring opstapelen. Veel moderne stukken geven me het idee dat ik al die lagen kan voelen, dat ik eeuwen ver kan terugkijken op hoe we ons ontwikkelen.”
Stilte van de natuur
Misschien heeft zijn vernieuwende benadering van het instrument en de muziek deels te maken, zegt Fröst, met de plek waar hij opgroeide: de eenzaamheid van Noord-Zweden, ver verwijderd van machtscentra die de culturele en muzikale wetten bepalen. „In een gesprek onlangs zeiden de klarinettisten van de Berliner en de New York Philharmonic, dat ik de muziek binnenkwam met zo’n andere opvatting over hoe je kon spelen. Ik zit niet gevangen in een traditie. De streek waarin ik opgroeide bestond uit ruimte, stilte, het ademen van de natuur – een wit doek waarop je kon schilderen, zeker in de winter. Een stad is meestal vol met dwingende indrukken, maar daar kon de verbeelding zich in alle vrijheid ontplooien. Dat schaduwgebied tussen stilte en geluid belichaamt voor mij ook de ziel van de klarinet.”
