N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Europees recht Sinds 2021 mogen Poolse politici delen van het Europees recht van de Poolse rechter negeren. De rechtszaak komt Polen slecht uit nu het probeert miljarden uit het coronaherstelfonds te krijgen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96828492-64d65a.jpg)
De Europese Commissie start een officiële rechtszaak tegen Polen bij het Europees Hof van Justitie vanwege schendingen van het Europees recht door het Poolse Constitutioneel Hof. De zaak is het gevolg van een geruchtmakende uitspraak van dit Poolse Hof, waarin het oordeelde dat de eigen grondwet en nationale wetgeving voorrang hebben boven het Europees recht.
Die uitspraak zette de verhouding tussen Brussel en Warschau eind 2021 onder grote druk. Vorig jaar leken de betrekkingen te ontspannen, onder meer als gevolg van de oorlog in Oekraïne en het gevoelde belang van Europese eenheid. Dat de Commissie nu toch een rechtszaak start komt op een pikant moment, nu Polen juist druk is in onderhandelingen over het verkrijgen van grote sommen aan EU-subsidies.
Op verzoek van de premier
De uitspraak van het Poolse Constitutionele Hof leidde in oktober 2021 direct tot felle kritiek vanuit Brussel en andere hoofdsteden. Destijds oordeelde het Hof op verzoek van premier Mateusz Morawiecki dat Poolse politici delen van het Europees recht mogen negeren en uitspraken van het Europees Hof in Luxemburg niet per se bindend zijn. De uitspraak, oordeelden juristen, legde een bom onder de Europese rechtsorde, die gebaseerd is op vertrouwen in dezelfde uitleg van het recht door rechters in verschillende lidstaten.
Het is de reden dat de Europese Commissie Polen nu officieel voor de Europese rechter daagt. Volgens Brussel beschadigt de uitspraak de „effectieve rechtsbescherming” omdat het „particulieren voor de Poolse rechtbanken” een beroep op het EU-recht ontzegt. „Iedereen in EU moet genieten van de grondbeginselen en de rechten van de rechtsorde van de EU, inclusief het recht op een rechtbank die onafhankelijk is onder EU-wetgeving”, verklaarde Eurocommissaris Didier Reynders (Jusitie) de zaak woensdag op Twitter.
Daarbij komt dat het Poolse Constitutioneel Hof volgens de Commissie „niet langer voldoet aan de vereisten van een (…) onafhankelijk en onpartijdig gerecht.” Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde eerder al dat verschillende rechters van het Poolse Hof niet legaal werden benoemd.
Vertraging
De nieuwe zaak komt voor Polen op een ongemakkelijk moment. De afgelopen maanden spande de Poolse regering zich juist sterk in om met juridische hervormingen te voldoen aan voorwaarden voor het verkrijgen van miljarden uit het Europese coronaherstelfonds. Aan de uitbetaling daarvan werden door Brussel specifieke condities verbonden waaraan Polen moet voldoen, waaronder een stevige hervorming van het rechtssysteem.
De uitbetaling van de fondsen is voor de Poolse regering belangrijk, in aanloop naar parlementsverkiezingen later dit jaar. Maar juist afgelopen week leek de set hervormingen weer vertraging op te lopen. President Andrej Duda weigerde er vrijdag onverwacht mee akkoord te gaan, en wil nu eerst een oordeel van het Constitutioneel Hof afwachten – hetzelfde Hof dat nu centraal staat in de nieuwe zaak van de Europese Commissie.
Een woordvoerder van de Poolse regering verklaarde woensdag tegenover persbureau Reuters het niet eens te zijn met de zienswijze van de Commissie en de rechtszaak met vertrouwen tegemoet te zien.
