NAM is in delen te koop, maar ‘Slochteren’ niet

„Exclusief: Shell, Exxon beginnen verkoop van grote Nederlandse gasdochter. Energiereuzen willen NAM van de hand doen.” Persbureau Reuters zorgde dinsdag voor opschudding met het bericht dat de Nederlandse Aardolie Maatschappij door haar twee aandeelhouders in de etalage werd gezet – het gehele bedrijf ogenschijnlijk, waar in Nederland zoveel om te doen is vanwege de gasbevingen in Groningen en dat nu centraal staat in een parlementaire enquête. Pikanter kon het bijna niet, maar in werkelijkheid ligt het iets anders. Zes vragen over de verkoopplannen rond de NAM.

1Staat de NAM inderdaad te koop?

Nee, de NAM heeft slechts een deel van haar activiteiten in de etalage staan: de kleine gas- en olievelden buiten Groningen (zowel op land als op zee) en de bijbehorende platformen, installaties en infrastructuur. Vorig jaar oktober kondigde de NAM al aan deze activiteiten te gaan verkopen. Dinsdag lekten via Reuters documenten over het verkoopproces uit, dat nu dus formeel begonnen is.

In een reactie bevestigt zowel de NAM, Shell als het ministerie van Economische Zaken dit. In totaal worden veertig velden op zee te koop aangeboden. Verder willen zij niet ingaan op de verkoop, maar volgens Reuters hopen Shell en Exxon dat de explosief gestegen energieprijzen potentiële kopers helpen verleiden. In totaal moet de verkoop van alle activiteiten 1 tot 1,5 miljard euro opleveren.

2Wat betekent dit voor de NAM?

Voor de NAM is dit een volgende stap op weg naar haar einde. De maatschappij houdt opruiming waarbij zoals gezegd ook aandelenbelangen in allerlei pijpleidingen en verwerkingsinstallaties de deur uit gaan. En de gaswinning in Groningen is rap teruggeschroefd. Telde de NAM in 2016 nog 2.000 werknemers, dit jaar verwacht het bedrijf onder de 900 medewerkers uit te komen.

Wat overblijft is straks een zak geld, het winnings- en exploitatierecht op de Groningse gasvelden, en twee ondergrondse gasopslagen in Norg en Grijpskerk. Daarbij is duidelijk dat ook voor de belangrijkste melkkoe, het Groningse gasveld Slochteren, ras het einde nadert. Het kabinet heeft besloten om de winning in 2023 of ’24 volledig te stoppen. Maar door de huidige energiecrisis bestaat de kans dat alsnog iets langer gas uit Groningen wordt opgepompt. Dat is vooral een politiek besluit.

Lees ook: Shell-dochter NAM gaat 100 olie- en gasvelden verkopen

3Shell en Exxon doen ‘Slochteren’ dus niet van de hand?

Zowel Shell, de NAM als Economische Zaken zegt dat dit niet het geval is. De ‘olies’ zouden er allicht graag vanaf willen, maar het Groningse gasveld is onverkoopbaar, zeggen analisten. Omdat het onwaarschijnlijk is dat er ooit nog (veel) uit gewonnen zal worden en het eigenaarschap vooral veel geld kan gaan kosten, vanwege claims. „Alleen de staat zou het misschien kunnen kopen”, zegt ex-Shellmedewerker en tegenwoordig analist Jilles van den Beukel van The Hague Centre for Strategic Studies, een denktank. „Dat is trouwens niet ondenkbaar.”

4Is de NAM een sterfhuisconstructie aan het worden?

Dat is inderdaad de vraag. Analist Van den Beukel meent van wel. „Het basisscenario blijft dat Slochteren dichtgaat. En de activiteiten op het gebied van hernieuwbare energie is de NAM aan het overdragen aan Shell.” Met andere woorden: dan blijft verder vrijwel niets meer over, behalve de opslagen. „En die wil de NAM misschien in de toekomst ook nog wel een keer verkopen.”

Alles lijkt erop gericht de NAM op te heffen, al was het maar omdat haar oorspronkelijke doelstelling – het winnen en verkopen van gas en olie – niet meer te realiseren is. Dan zal de hamvraag worden hoe om te gaan met een vennootschap waarvan het belangrijkste bezit een pot geld is en waar een claim van discutabele omvang op rust: de vergoeding van de aardbevingsschade en de versterking van huizen in het gebied. Juist hierover soebatten Rijk en NAM al langere tijd. Het zorgt er mede voor dat de afhandeling van de schade en de versterkingsoperatie in Groningen tergend langzaam verlopen.

Kritische buitenstaanders zullen er vooral alert op zijn hoeveel geld achterblijft in de huls van de NAM. Hoeveel mag de NAM aan zijn eigenaren uitkeren en hoeveel moet er achterblijven om gedupeerde Groningse burgers te compenseren? Groningers zullen ervoor willen waken dat er niet te veel geld naar de aandeelhouders Shell en Exxon stroomt, en er voldoende overblijft voor versterkingen van de huizen en het herstel van schade. Enige probleem is dat dit een uiterst complex ondernemingsrechtelijk vraagstuk zal zijn.

Tegelijk ziet de NAM zelf nieuwe kansen. Er valt nog voor „tientallen miljarden” aan de gas- en olieindustrie te verdienen in Nederland, vertelde NAM-directeur Johan Atema vorig jaar nog tegen NRC. Bijvoorbeeld aan het opruimen van alle boorplatforms en gasputten – een taak waar de NAM als producent verantwoordelijk voor is. In 2019 sloot de NAM de eerste van de driehonderd putten in Noord-Groningen. „Het is mijn droom om die industrie op te gaan bouwen met bedrijven uit Noord-Nederland”, zei Atema. Maar, zegt een woordvoerder van het gasbedrijf nu, dat is „geen businessmodel voor de NAM”.

5Kan Nederland die velden wel missen nu Rusland nauwelijks nog gas levert?

Verkoop zou juist kunnen bijdragen aan de leveringszekerheid – al is het marginaal, want de productie blijft relatief klein. De potentiële kopers waar Shell en Exxon op mikken zijn vaak kleine, tot middelgrote spelers die gespecialiseerd zijn in het uitbaten van dit soort velden. Meer dan de grote olie- en gasbedrijven zijn zij geneigd om hierin nog wel te investeren, aldus analist Van den Beukel.

Uit de documenten die Reuters heeft gezien, blijkt dat vorig jaar dagelijks 2,4 miljoen kubieke meter gas uit alle velden werd opgepompt (zowel op land als op zee). Dat zou volgens Shell en Exxon, zonder verdere investeringen, kunnen groeien naar 2,8 miljoen kubieke meter. In de sector klinken wel geluiden dat sommige potentiële kopers het vervelend vinden dat de bezittingen van de NAM in plukjes worden verkocht. Sommige zouden liefst alle velden hebben gekocht, anderen weer alleen velden die dichtbij velden liggen die ze reeds in bezit hebben.

6Is er een kans dat de velden in handen vallen van Russische bedrijven?

Of zich al potentiële kopers hebben gemeld, is niet bekend. Maar het risico dat de velden mogelijk opgekocht worden door bedrijven uit Rusland, waarmee Europa in een felle energieoorlog is verwikkeld, lijkt klein. Russische energieconcerns zijn nauwelijks nog actief in dit deel van de Noordzee, zegt Van den Beukel. Alleen Wintershall, waarvan Gazprom voor 50 procent eigenaar is, zit er nog, „maar dat bedrijf groeit liever organisch dan via overnames”.