Naast rouwbeklag en de roep om wraak klinkt in Rusland kritiek op de legertop

Werden hun mobiele telefoons tientallen of zelfs honderden Russische gemobiliseerde soldaten fataal? Het Russische ministerie van Defensie erkende dinsdagavond laat in een bericht op Telegram de dood van 89 militairen in Makijivka, een stad in de door Rusland bezette Oekraïense provincie Donetsk op zo’n dertien kilometer van het front. In de eerste minuut van het nieuwe jaar werd daar een schoolgebouw waarin de Russische militairen tijdelijk waren ondergebracht getroffen door een Oekraïense raketaanval.

Lees ook Mogelijk vierhonderd doden bij aanval op Russische reservisten

Mogelijk waren het op Oudejaarsavond belletjes naar huis die de aanval inleidden. Volgens de verklaring van het Russische ministerie zou „massaal” ongeoorloofd gebruik van mobiele telefoons ertoe hebben geleid dat de Oekraïense strijdkrachten de troepen hebben kunnen lokaliseren. Het gebouw zou zijn bestookt met zes HIMARS-raketten, waarvan de Russen er twee zeggen te hebben onderschept.

Het zou niet de eerste keer zijn dat onvoorzichtig gebruik van communicatiemiddelen de Russische strijdkrachten in de problemen brengt. Kort na de invasie in februari vorig jaar kon de communicatie van Russische militairen in de buurt van Charkov eenvoudig worden onderschept door de Oekraïense inlichtingendiensten, doordat ze gebruikmaakten van reguliere mobiele telefoons en lokale sim-kaarten. Dat deden ze omdat ze plaatselijke 3G-zendmasten, nodig voor hun versleutelde communicatiesysteem Era, bij gevechten hadden verwoest.

De erkenning van het hoge dodental – hoewel flink lager dan de ongeveer vierhonderd doden en driehonderd gewonden waar de Oekraïense zijde gewag van maakte – is opvallend. Tot dusverre was Moskou terughoudend met dergelijk slecht nieuws over het verloop van de ‘speciale operatie’.

De Russischtalige afdeling van Radio Free Europe sprak met drie echtgenotes van rekruten die in Makijivka waren. „Hij heeft het als door een wonder overleefd”, vertelt een van hen over haar man. „Hij rende de school uit toen de eerste raket insloeg. Overal om hem heen was vlees en bloed.” Volgens haar echtgenoot zouden gewonden naar de Russische regio Rostov zijn gebracht.

Een andere getuige die RFE opvoert, hecht weinig geloof aan het officiële dodental. Het peloton van haar man had het schoolgebouw ten tijde van de aanval verlaten, waardoor hij overleefde. „Behalve zijn peloton waren er vierhonderd mensen in de school. De meeste zijn omgekomen, dus ik snap niet waarom ze het over 63 doden hebben”, zegt ze – het Russische ministerie van Defensie sprak maandag nog van dat aantal. „Misschien worden ze nog onder het puin vandaan gehaald.”

Volgens verschillende Russische militaire bloggers kon het aantal slachtoffers mede zo hoog oplopen, doordat de militairen waren ondergebracht naast een munitieopslag die bij de aanval werd getroffen.

Aanzwellende kritiek

In Rusland werden de slachtoffers van de aanval op verschillende plekken herdacht. In de stad Samara kwamen dinsdag zo’n tweehonderd mensen bijeen, die na een religieuze dienst en een minuut stilte bloemen legden bij een oorlogsmonument. Volgens onbevestigde berichten in Russische media en op Telegram waren de doden in Makijivka recent gemobiliseerde rekruten uit de omgeving van die stad in het zuidwesten van Rusland.

„Ik heb drie dagen niet geslapen, Samara heeft drie dagen niet geslapen”, citeren Russische media Jekaterina Kolotovkina, vrouw van een legercommandant, die bij de plechtigheid een toespraak hield. „Het hele Westen heeft zich verenigd om ons en onze kinderen te vernietigen.” Ze zei haar echtgenoot te hebben gevraagd „de tranen van de moeders, ontroostbare weduwen en wezen te wreken”.

Naast rouwbeklag en de roep om wraak klinkt in Russische kringen ook kritiek op de legerleiding, die een grote groep militairen in het gebouw had samengepakt en daarmee tot gemakkelijk doelwit had gemaakt. Igor Girkin (alias Strelkov), oud-commandant van door Rusland gesteunde strijdgroepen in de Donbas en onlangs veroordeeld in de MH17-zaak, meldde op zijn Telegramkanaal dat in hetzelfde gebouw munitie was opgeslagen, en dat veel militair materieel open en bloot naast het complex stond opgesteld. „Onze generaals zijn hardleers”, schrijft hij geërgerd. „Terwijl ze zelf het liefste buiten bereik van vijandelijke raketten blijven.”

Ook andere Kremlin-gezinde bloggers uitten hun woede. Andrej Medvedev bijvoorbeeld, een journalist en lid van de gemeenteraad van Moskou, ergert zich aan de verklaring van het ministerie van Defensie waarin naar smartphonegebruik wordt gewezen. „Het was voorspelbaar dat ze de schuld voor de tragedie in Makijivka op de strijders zelf zouden afschuiven. Natuurlijk is het niet de schuld van de commandant die zijn mensen in dat gebouw heeft samengebracht, die geen camouflage gebruikte en de strijders niet in de kelder zette”, schrijft hij cynisch op zijn Telegramkanaal.

Lees ook Ook de Russische nationalisten zwijgen nu

De kritiek van de militaire bloggers richt zich, net als bij eerdere Russische tegenslagen in de oorlog, echter nadrukkelijk niet op president Vladimir Poetin. Die hield, terwijl de raketten op zijn gemobiliseerden in Makijivka insloegen, zijn traditionele nieuwjaarstoespraak op de Russische televisie, dit keer niet voor de muren van het Kremlin, maar geflankeerd door grimmig kijkende militairen in uniform. Poetin waarschuwde dat de komende maanden de steun en opoffering van iedereen zouden vereisen.