Na twee jaar corona geeft de cultuur weer ‘cadeautjes van licht’

Musea Robbert Roos (Kunsthal Kade, Amersfoort)

Voor de musea zijn de prognoses voor dit jaar slechter dan voor de podiumkunsten. In 2022 verwachten de musea niet meer dan 50 procent van de bezoekers uit het ‘oude normaal’ (2019), mede door de nog niet op stoom gekomen internationale toeristenstroom.

Hoewel ook in 2020 en 2021 de cijfers veel lager waren dan normaal, is de stemming van Robbert Roos, directeur van Kunsthal Kade, positief. „We hebben het hoofd boven water kunnen houden en zijn stoïcijns doorgegaan met programmeren. Terugkijkend: één expo werd geschrapt, één doorgeschoven en twee keer hebben we de kerstperiode gemist: onze drukste weken. Dat we zijn blijven drijven, is puur dankzij de steun van het Rijk, de provincie en de gemeente. De huur en de personeelskosten konden doorbetaald worden. Ik zie de toekomst met vertrouwen tegemoet. Er ligt een goed financieel fundament.”

Dat we zijn blijven drijven, is puur dankzij de steun van het Rijk, de provincie en de gemeente

Maar ook Roos heeft zorgen over komend najaar. „We weten nog niet of een nieuwe variant ons weer zal raken. En door de oorlog in Oekraïne kunnen budgetten gaan schuiven. De vraag is dan of de gemeentes ook in de toekomt zo genereus kunnen blijven.”

Pop Dave von Raven (zanger van The Kik)

Hoewel in grote popzalen nog steeds de 1G-regel van kracht is (testen verplicht voor evenementen met meer dan 500 bezoekers zonder zitplaats) trekken de bezoekers aan en is de stemming optimistisch. In een overspannen arbeidsmarkt is de vraag naar ondersteunend personeel (horeca, technici, licht, hospitality enz) nijpend groot, maar toch: er lijkt zowaar een volwaardige festivalzomer voor de deur te staan.

Dave von Raven, zanger van The Kik, had tijdens de twee coronajaren „de weltschmerz goed in zijn lichaam zitten”, zegt hij. „Twee jaar zonder de band, of nauwelijks dan; je raakt er bijna aan gewend. Ik bevond me intussen in een soort acceptatie-fase van het rouwproces. Je lichaam werkt dat verdriet van het niet-spelen er gaandeweg gewoon uit.”

Vanuit de coulissen gluurde ik naar de volle zaal: jeetje wat fijn, en iedereen zat gewoon naast elkaar!

Financieel redde hij zich door deel te nemen aan spelshows op tv. „De reacties na die uitzendingen gaven me de waardering die ik zo miste. Het voelt leeg zonder applaus.” In zijn persoonlijk leven zat licht en lucht doordat hij vader werd, de piano herontdekte, sociale media losliet en de rust van woonplaats Ooltgensplaat op Goeree-Overflakkee leerde waarderen. Maar nu is hij toch vooral „verrukt” weer op het podium te staan in een tournee van zeventig theatershows. Vrijdag was de eerste, in de Goudse Schouwburg „Vanuit de coulissen gluurde ik naar de volle zaal: jeetje wat fijn, en iedereen zat gewoon naast elkaar! Maar ik voelde me prompt onzeker. Is het nog wel leuk wat we doen, is de muziek goed? Gespannen ging ik op. Maar ik ging gelijk weer aan. Zo lekker. Misschien wel lekkerder dan ooit.”

Toch zit de schrik er goed in. „Komt er nog een lockdown, dan zou ik helemaal kappen, denk ik. Word ik toch nog kroegeigenaar.”

Theaters Alida Dors (artistiek leider Theater Rotterdam)

Onzekerheid over de komende winter (en het samenvallende griep- en coronaseizoen ) leeft breed. Concertzalen en orkesten programmeren op volle kracht vooruit: er staat een bomvol winterseizoen op stapel. En de Taskforce lobbyt voor een routekaart die nieuwe cultuurlockdowns moet voorkomen. De in twee jaar opgedane ervaring heeft geleid tot veilige scenario’s om zalen, bioscopen en musea niet weer hoeven te sluiten als Omikron terugkeert of als er een nieuwe variant ontstaat, is de overtuiging.

Anders dan concertorganisatoren lijken theaterproducenten en theatergezelschappen terughoudender met de plannen. Logisch: concerten kun je ook op korte termijn programmeren of omgooien, voor voorstellingen met een langere productietijd is dat lastig.

Alida Dors van Theater Rotterdam houdt er rekening mee dat er in het najaar weer nieuwe ziektegevallen zullen zijn, of dat de epidemie weer oplaait. „We stellen ook een schaduwprogramma op, want je kunt niet zomaar volle kracht vooruit. De stress is nog niet helemaal weg. Kijk maar naar de besmettingen onder makers die nog steeds producties in de weg zitten.

Je kunt niet zomaar volle kracht vooruit. De stress is nog niet helemaal weg

„De afgelopen twee jaar zijn we zwaar op de proef gesteld. Het was echt stil in ons huis, al hebben we nog zoveel mogelijk producties gemaakt en heb ik daardoor niet het gevoel dat het een periode van stilstand was. Maar iedereen kijkt nu weer uit naar het genot van de ontmoeting, wat theater toch is. Er is een groot verlangen om de oude energie weer terug te brengen.”

Toch had de coronacrisis ook pluspunten, vindt Dors. „We hebben leren voelen hoe groot de verwevenheid is in de theatersector: tussen makers, huizen en producenten. We redden het niet zonder elkaar. De afgelopen tijd hebben we partnerships ontwikkeld met verschillende theaters. Het idee is dat we samen optrekken om nieuw publiek te interesseren. Ook met andere theatergroepen gaan we misschien nauwer samenwerken.”

Tweede voordeel: achter de schermen was er meer rust en ruimte. „Daardoor kon ik de organisatorische koerswijziging die ik voor ogen had doorvoeren. In dat opzicht was de crisis wellicht een blessing in disguise.”

Beeldende kunst Marc Mulders (schilder)

Marc Mulders (1958) kijkt met gemengde gevoelens terug op twee jaar corona. „Voor corona was het of we in luilekkerland leefden. Gezondheid, vrede – we namen het als een vanzelfsprekendheid aan. De corona-doem loopt nu bijna naadloos door in de Oekraïne-nachtmerrie. Het zijn twee wake-upcalls.

„De laatste coronamaanden lukte het mij amper mijn verlangen naar licht te penselen. Ik begon wel steeds met een palet vol pastelkleuren, maar gaandeweg kwam iedere keer ‘het duister’ interrumperen. Zo van: ‘Geen mooi weer spelen, Marc’. En uiteindelijk schreef ik met waaier-penselen zwarte kringen rondom spaarzame kleurpassages, die zo kleur-littekens werden. Ik noem ze ‘Nocturnen’.”

Ik vind het mijn taak om nu verslag te doen van het feest van de lente

Tijdens de pandemie werd hij „slaaf van het duister”, zegt Mulders nu. „Lichte en pastelkleuren rijmden niet met het wereldtoneel dat het atelier binnenkwam.” Maar deze week kwam toch het langverwachte kantelpunt.

„De lentezon was sterker dan ooit. Ik kwam in een soort trance en schilderde in een flow het licht waar ik al zo lang naar op zoek was. Een collega vertelde dat hij sprakeloos was door de oorlogsbeelden. Dat kan ik me iets bij voorstellen. Maar ik vind het mijn taak om nu verslag te doen van het feest van de lente. Om de oorlogsdoem te pareren door cadeautjes van licht uit te delen en hoopvolle vergezichten te bieden.”