Kyiv wachtte maandenlang op het verlossende woord uit Washington. Dinsdag, zonder aankondiging, lanceerde Oekraïne ineens voor het eerst zeker drie door Amerika geleverde ATACMS. „Attentie, uitvoering lancering” zegt een Oekraïner zonder opsmuk over de radio voordat drie Amerikaanse ballistische raketten met een boog de lucht in schieten.
De beelden zijn door de Oekraïense strijdkrachten gedeeld „met dank aan onze partners”. Met de Amerikaanse ballistische raketten, de afkorting staat voor Army Tactical Missile System, (uitgesproken als attack ‘ems) kan een van de laatste verzoeken op de Oekraïense militaire verlanglijst worden afgestreept.
Het nieuws over de ATACMS kwam op dezelfde dag als berichten over een aanval op een Russische luchtmachtbasis in het oosten van Oekraïne, waarbij negen gevechtshelikopters verwoest zouden zijn. Ook werden er aanvallen gemeld op Russische militaire doelen in de havenstad Berdjansk aan de Zee van Azov, en in Loehansk. Oekraïense autoriteiten bevestigen niet of die aanvallen inderdaad de nieuwste wapenfeiten van de ATACMS zijn.
Net zoals voor de komst van Himars-artillerieraketten, westerse gevechtstanks en F-16’s moesten de Oekraïense strijdkrachten veel geduld betrachten voor de levering van ATACMS.
Systematisch afbreken
Ook deze raket zal volgens militaire specialisten geen gamechanger zijn, maar wel een wapen dat de militaire slagkracht van de Russen verder kan verminderen. Potentiële doelen van de ATACMS zijn onder meer gevechtsvliegtuigen en helikopters op vliegvelden ver achter de frontlinies, maar ook munitievoorraden en troepenconcentraties. Met diepe precisie-aanvallen op Russische commandocentra, troepenconcentraties, logistieke centra, luchtverdediging en andere militaire infrastructuur, probeert Kyiv het Russische leger systematisch af te breken en zodanig te verzwakken dat de aanvoer naar het front steeds moeilijker wordt.
Na de komst van de HIMARS, die een bereik van 70 kilometer hebben, waren de Russen volgens analisten genoodzaakt munitie- en wapenopslagen buiten bereik van deze raketten te verplaatsen. Dit had tot gevolg dat er vertraging kwam in de Russische bevoorrading van het front. Mogelijk dwingen de ATACMS de logistieke hubs van de Russische strijdkrachten weer iets verder terug.
Precisie-aanvallen
De aanvallen op Russische doelwitten ver achter de linies zijn voor Oekraïne cruciaal, zeker nu de opmars tijdens het huidige tegenoffensief slechts weinig territoriale winst heeft opgeleverd. Oekraïne moet het doen zonder luchtoverwicht, en beschikt over een beperkt aantal gevechtsvliegtuigen dat bovendien inferieur is aan de meeste Russische toestellen.
Lees ook Met spectaculaire aanvallen op Russische doelen neemt Oekraïne het initiatief op de Krim
De inzet van langeafstandsraketten is daardoor voor de Oekraïense strijdkrachten des te meer van belang. Maar de voorraad kruisvluchtwapens waarover het land beschikt is beperkt. Idealiter moeten de Amerikaanse raketten gedeeltelijk de rol overnemen die de Britse Storm Shadows en de Franse Scalp-kruisraketten de afgelopen maanden hebben gespeeld. Die wapens, gelanceerd vanuit gevechtsvliegtuigen, hebben een bereik van 250 kilometer. Oekraïne zou daarvan sinds mei enkele honderden hebben gekregen.
Maar de voorraad van deze kruisraketten slinkt; de Franse luchtmacht heeft al aangegeven dat het einde van de bijdrage in zicht komt. Parijs wil voorkomen dat het zelf te maken krijgt met tekorten. Hoeveel Storm Shadows Londen nog kan leveren is niet precies bekend, maar ook de Britse voorraad is beperkt.
HIMARS-installaties
De ATACMS van fabrikant Lockheed Martin hebben wel een aantal voordelen ten opzichte van de Europese kruisraketten. Ze kunnen worden afgevuurd vanaf de HIMARS-lanceerinstallaties die Oekraïne al in 2022 geleverd kreeg. Lancering van kruisraketten vanuit gevechtsvliegtuigen brengt meer risico’s met zich mee. Bovendien is de Oekraïense luchtmacht daarbij mede afhankelijk van de weersomstandigheden.
Een ander voordeel van de Amerikaanse raket is de snelheid; ATACMS bereiken hun doel op 250 kilometer in vijf minuten; Storm Shadow- en Scalp-kruisraketten doen er ongeveer een kwartier over. Dat maakt de Amerikaanse raket bij uitstek geschikt voor kansen die zich slechts korte tijd voordoen, zoals militair materieel dat snel kan worden verplaatst.
Maar ook bij ATACMS is het de vraag of Oekraïne genoeg raketten zal krijgen om zoveel Russische doelen te raken dat het daadwerkelijk invloed heeft op het verloop van de oorlog, zei de defensie-analist Jack Watling van de Britse denktank RUSI onlangs. De geleverde ATACMS hebben bovendien een beperkt bereik van zo’n 160 kilometer. Ook Watlings onderstreepte dat dergelijke wapens geen silver bullet (wondermiddel) vormen in deze oorlog. The Wall Street Journal meldt bovendien dat het in de eerste levering slechts om een klein aantal raketten gaat. The New York Times stelt dat het er twintig zijn.
Duitse Taurus-raket
Een ander belangrijk gevolg van de Amerikaanse beslissing om Oekraïne te voorzien van ATACMS kan de houding van de Duitse regering zijn. Berlijn beschikt over Taurus-raketten die doelwitten kunnen raken over nog grotere afstanden, zo’n vijfhonderd kilometer, maar hoewel de Duitse regering in augustus dicht bij een positieve beslissing leek, wil het land ze tot dusverre niet leveren aan Oekraïne. Die weifelende houding zou vooral zijn ingegeven door de risico’s op escalatie van de Russische oorlog tegen Oekraïne. Eerder wachtte Berlijn maanden voordat het toestemming gaf Leopard-gevechtstanks naar Oekraïne te sturen. Nadat Washington aan het begin van dit jaar groen licht gaf voor de levering van zijn eigen Abrams-tanks, trok ook de Duitse regering zijn aarzelingen over de Leopards in.ï
Lees ook Een patstelling in Oekraïne? ‘Wel of geen terreinwinst is niet de beste indicatie’
Introductie van de Taurus zou volgens sommige militaire analisten nog meer impact kunnen hebben op het slagveld dan de ATACMS. De Taurus is volgens de Duitse Bundeswehr in staat door verschillende lagen beton, zoals bunkers, heen te dringen voordat de explosieven tot ontploffing worden gebracht.
Daarmee zou de raket bijvoorbeeld kunnen worden ingezet om bruggen aan te vallen, aldus de Canadese defensie-analist Colby Badhwar onlangs in de podcast Geopolitics Decanted. „De raket kan zich door het wegdek heen boren en daarna tot ontploffing komen bij een van de pijlers van de brug. Dat maakt van de Taurus een van de best mogelijke wapens tegen, bijvoorbeeld, de Krimbrug.” Maar volgens de Duitse krant Bild is een potentiële aanval met Duitse raketten op die brug juist een reden voor bezorgdheid bij de Duitse regering als het gaat om het leveren van de Taurus-raketten aan Oekraïne. Bondskanselier Olaf Scholz noemde recent constitutionele beperkingen en „het risico op escalatie” als redenen om geen kruisraketten te sturen.
Correctie op 18 oktober: in een eerdere versie van dit artikel stond dat ATACMS een bereik van 300 kilometer hebben. Uit een verklaring van het Witte Huis op woensdag bleek echter dat de geleverde raketten een beperkt bereik van 160 kilometer hebben. Hierboven is dat aangepast.
