Met een slinkende Zwarte Zeevloot wordt de Russische positie op de bezette Krim steeds kwetsbaarder

De Moskva, de Olenegorski Gornjak, de Rostov-aan-de-Don, de Minsk. De namen klinken inmiddels als muziek in Oekraïense oren. Illustere oorlogsschepen van de Russische Zwarte Zeevloot die sinds de invasie van 2022 zijn uitgeschakeld. Door Oekraïne, land zonder marine.

De geslaagde Oekraïense raketaanval op de droogdokken van de Sergo Ordzjonikidze scheepswerf in Sevastopol, de zwaarste op de Krim sinds de Russische invasie van 2014, heeft grote symbolische waarde. De aanval laat zich in dat opzicht vergelijken met de raketaanval op de kruiser Moskva in april vorig jaar. Het gezonken vlaggenschip van de Zwarte Zeevloot betekende voor de Oekraïners, zo kort na de grootschalige invasie, een enorme psychologische opsteker. Net als nu in Sevastopol toonde het de Oekraïense strijdkrachten dat Rusland verre van een onaantastbare vijand is.

Maar de zware explosies op het hoofdkwartier van de Zwarte Zeevloot hebben ook strategische en operationele gevolgen. De Russische marine, die zich tot nu toe redelijk veilig waande in de wateren rond het bezette schiereiland, werd opnieuw een zware slag toegebracht. Voor het eerst werd een onderzeeër uitgeschakeld, de diesel-elektrisch aangedreven Rostov-aan-de-Don uit de Kiloklasse – de brandende puinhopen waren open en bloot zichtbaar voor de hele wereld. Het andere vaartuig dat werd getroffen door de Oekraïense kruisvluchtwapens was het landingsschip Minsk, uit de Ropucha-klasse. Een zusterschip daarvan, de Olenegorski Gornjak, werd in augustus al zwaar beschadigd bij een aanval met onbemande zeedrones. Kort na de invasie zonk het landingsschip Saratov bij een aanval in de haven van het bezette Berdjansk.

Logistiek afhankelijk

Volgens Anton Gerasjtsjenko, adviseur van de Oekraïense regering, focust Kyiv zich bewust op Russische landingsschepen. Op het moment dat de Oekraïense strijdkrachten de spoorlijn kunnen afsnijden die loopt door het stadje Tokmak, in het bezette zuiden van het land, wordt het Russische bezettingsleger afhankelijk van de schepen voor het vervoer van onder meer brandstof. „En zonder brandstof (en de regelmatige aanvoer van munitie, medische voorraden, materieel, etc.) is het behoorlijk lastig om te vechten, om het zacht uit te drukken.”

Satellietfoto’s van de scheepswerf in Sevastopol voor (rechtsboven) en na de Oekraïense aanval. Foto’s BlackSky/AFP

Hoewel het Russische ministerie van Defensie woensdag liet weten dat beide geraakte schepen konden worden gerepareerd en weer terug zouden keren in de vaart, lijken satellietfoto’s te wijzen op grote schade aan zowel de schepen als de werf. De Zwarte Zeevloot is daarmee dubbel getroffen. Enerzijds wordt de Russische vloot steeds kleiner, anderzijds zal het langer duren voordat beschadigde schepen kunnen worden gerepareerd.

Volgens de dagelijkse Oekraïense rapportage over de Russische verliezen in de oorlog staat de teller nu op één onderzeeër en twintig schepen. Sommige daarvan zijn alleen beschadigd. Hoe groot de vloot voor de invasie van 2022 was is niet bekend, omdat de Russen kort ervoor nog schepen van de noordelijke vloot naar de Zwarte Zee overbrachten. Maar de website marineschepen.nl berekende dat Rusland begon met één kruiser (de Moskva), vier fregatten, 21 korvetten, ongeveer elf landingsschepen, vier of vijf onderzeeboten, twee inlichtingenschepen en twaalf mijnenjagers, en daarnaast nog een groot aantal kleinere, ondersteunende vaartuigen, zoals sleepboten en patrouillebootjes.

Lees ook: Met de Oekraïense raketaanval op de Russische Zwarte Zeevloot komt de strijd om de Krim in een nieuwe fase

Voor het eerst werd een onderzeeër uitgeschakeld, de diesel-elektrisch aangedreven Rostov-aan-de-Don

De vloot speelt een uiterst belangrijke rol bij de Russische oorlog in Oekraïne. De oorlogsschepen worden gebruikt om raketaanvallen uit te voeren op Oekraïense steden en de cruciale infrastructuur. Onderzeeërs als de Rostov-aan-de-Don zijn uitgerust met Kalibr-kruisraketten, veelvuldig gebruikt bij aanvallen op Oekraïense bodem. Verder worden de oorlogsschepen ingezet om de export van landbouwgoederen over de Zwarte Zee onmogelijk te maken. „Demilitarisering van de Zwarte Zeevloot is de langetermijngarantie voor de veiligheid van de regionale handelsroutes”, stelt president Zelensky’s adviseur Michajlo Podoljak.

In het kort: vanaf het strategisch zo belangrijke schiereiland oefent Rusland controle uit over de hele Zwarte Zee en het bezette zuiden van Oekraïne. De vraag hoe lang Moskou die controle nog houdt, wordt met elke Oekraïense aanval op de Krim prangender. In de nacht van woensdag op donderdag, een etmaal na ‘Sevastopol’, meldden Oekraïense media de vernietiging van een geavanceerd Russisch S-300/S-400 Triumf-luchtverdedigingssysteem bij Jevpatoria op de Krim, ruim zestig kilometer ten noorden van Sevastopol.

Aanval op koopvaardijschepen

Minder aandacht ging woensdag uit naar de drie Oekraïense zeedrones die Moskou zegt te hebben vernietigd vanaf het patrouilleschip Vasily Bykov op de Zwarte Zee. Volgens militair analist en marine-expert H.I. Sutton waren de drone-aanvallen op zee vermoedelijk gericht tegen schepen die Moskou inzet voor het vervoer van brandstof en wapens voor de Russische troepen, de tanker Jaz en het transportschip Oersa Major. Beide koopvaardijschepen waren op weg richting de Bosporus, geëscorteerd door twee patrouilleschepen, waaronder de Vasily Bykov. Volgens Sutton gebruikt Rusland de koopvaardijschepen omdat zij vrij door de Bosporus richting de Middellandse Zee kunnen varen – en terug. Marineschepen, dus ook de Russische patrouilleschepen, mogen dat in oorlogstijd niet.

Lees ook: Met zeedrones dringt Oekraïne de Russische marine op de Zwarte Zee steeds meer terug

Het zegt iets over de manieren die Moskou probeert te vinden om de oorlogslogistiek draaiend te houden, en de Oekraïense pogingen om dat zoveel mogelijk te verstoren. „Het aantal Russische schepen dat tijdens de oorlog beschadigd is geraakt is nog wel te overzien voor Moskou”, zegt journalist Jaime Karremann van marineschepen.nl. Maar alles bij elkaar opgeteld is het zo langzamerhand wel een slijtageslag aan het worden voor de Russische marine, zegt Karremann. „En het blijft opmerkelijk dat Oekraïne dat voor elkaar krijgt terwijl ze feitelijk geen marineschepen hebben. De Russen hebben geprobeerd de schepen verder weg te leggen, ze hebben geprobeerd ze beter te beschermen, maar elke keer slaagt Oekraïne erin schade aan te richten. En als Rusland de schepen ook niet meer kan repareren, wordt het steeds moeilijker de Zwarte Zeevloot in te zetten.”