Lhbti-kwesties dwingen Kamala Harris tot voorzichtigheid in Afrika

Homoseksualiteit strafbaar

Zambia, waar Harris komend weekend aankomt, lijkt zich achter Oeganda te scharen. President Hakainde Hichilema zei de wetten te handhaven die homoseksualiteit strafbaar stellen en ontkende dat zijn regering homorechten steunt. Ook sprak hij in een tweet vorige week zijn waardering uit voor de Chinese investeringen in het land – Zambia is een van de vijf Afrikaanse landen met de grootste schuld aan China. De vraag is of Harris Hichilema’s blik van het oosten kan afwenden.

Lees ook: Hard uithalen naar Oeganda om homowet is riskant

Leiders gebruiken lhbti-rechten in dit machtsspel, hoewel de strenge wetten juist afstammen uit de koloniale tijd. „In Oeganda zijn meer dan zestig etnische groepen, met elk hun eigen tradities qua relaties en seks. Polygamie en homoseksualiteit zijn daar soms een onderdeel van”, zegt lhbti-rechtenactivist Stella Nyanzi, maar zij erkent wel dat de Oegandese bevolking in grote mate conservatief is.

Het Oost-Afrikaanse Oeganda nam dinsdag de strengste anti-lhbti-wet aan van het continent

De belangrijkste Zambiaanse oppositiepartij Patriotic Front (PF) vindt dat de Amerikanen hun „homoseksualiteitsagenda doordrukken”. „Als Patriottisch Front smeken we de Zambianen om niet toe te staan dat de VS hun waarden opleggen aan Zambia. We moeten ons verdedigen”, zei PF-leider Given Lubinda. Sterker, hij riep op dat het land mogelijk zijn relatie met de VS moet herzien, „aangezien zowel de bilaterale betrekkingen als de buitenlandse hulp van de VS gekoppeld zijn aan de lhbti-rechten”.

Ook dat komt overeen met de Oegandese houding, zegt lhtbi-rechtenactivist Stella Nyanzi. „Het parlement zegt: ‘Vertel het IMF, de Wereldbank en de EU om hun geld in te trekken als de voorwaarde is dat de ‘seksuele zuiverheid’ van onze jongeren wordt bedorven.’ De veronderstelling is dat homoseksualiteit zwaar wordt ‘gefinancierd’ door het westen.”

Russische invloed

De vraag is wat deze overtuiging betekent voor de houding tegenover Rusland. Zambia en Oeganda vinden een bondgenoot in dat land, waar een anti-lhbti-agenda al jarenlang een belangrijke pijler is in de buitenlandse politiek. Wellicht vindt Rusland hiermee een opening om de invloed verder uit te breiden. Oeganda onthield zich in februari al van de VN-stemming over de Russische terugtrekking uit Oekraïne. En vorige week meldden anonieme bronnen dat het huurlingenleger de Wagner Groep van plan zou zijn de activiteiten in Oekraïne af te schalen en de blik nog meer te verleggen naar Afrika.

Wordt Zuid-Afrika een voorloper voor meer Afrikaanse landen? Daar deed Rusland in januari gezamenlijke militaire oefeningen met China en zei oppositiepartij Economic Freedom Fighters (EFF) vorige week dat de Russische president Vladimir Poetin er welkom is, ondanks een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof (ICC).

Lees ook: Wat levert al die Chinese aandacht Afrikaanse landen eigenlijk op?

Kamala Harris geeft zich niet zomaar gewonnen en strooit haar tweede dag in Afrika al met geld. Op maandag kondigde zij een hulppakket van 139 miljoen dollar aan voor Ghana, dat kampt met gigantische schulden en torenhoge inflatie. Eerder zegden de VS bij een Afrika-top voor de aankomende drie jaar 55 miljard dollar toe aan het hele Afrikaanse continent. En minister Blinken zegde deze maand bij een bezoek aan Niger 150 miljoen dollar toe voor nieuwe humanitaire hulp in de Sahel.

Het is niet verwonderlijk dat Harris’ trip begint in het West-Afrikaanse Ghana, een land waarmee de VS goede banden hebben. De Ghanese president Nana Ado Akufo-Addo lanceerde de afgelopen jaren twee campagnes gericht op de Afrikaanse diaspora, om ‘terug te keren’ naar het continent en daarmee de economie te stimuleren, met een grote focus op de Verenigde Staten. Amerikaanse toeristen bezoeken het land sindsdien massaal. Vooral de slavenforten in de voormalige hoofdstad Cape Coast zijn populair. Hiervandaan werden slaafgemaakten onder meer naar Amerika verscheept. Ook Harris, zelf onderdeel van de Afrikaanse diaspora, bezoekt zo’n fort.

Wagner Groep

Hoewel Ghana een van de meest stabiele democratieën van het continent is – en vóór de coronapandemie een van de snelstgroeiende economieën ter wereld – staat hier voornamelijk het veiligheidsvraagstuk op de agenda. Het land is op zijn hoede voor bedreigingen, als gevolg van instabiliteit in de regio. Burkina Faso en Mali maakten de afgelopen jaren elk twee staatsgrepen mee, en jihadistische groepen doodden duizenden mensen in de Sahel, de regio ten noorden van Ghana. Ook daar zit een kans voor de Russische Wagner Groep, die graag in het gat springt dat de Fransen in de regio achterlieten. Mali verwelkomde Wagner al, nadat het de Franse troepen het land uitzette. De vrees bestaat dat Burkina Faso hetzelfde zal doen.

Harris probeert haar eerste dagen vooral positiviteit uit te stralen en zei zich te verheugen „uit de eerste hand getuige te zijn van de buitengewone innovatie en creativiteit die op dit continent plaatsvinden”.