Kunstenaar Basim Magdy heeft tips voor wat te doen als de dood komt

Als je de dood met robijnen ogen en een alligatorstaart op je af ziet komen, spuug dan je kauwgum uit, camoufleer jezelf en speel voor dood. Het is een tip die de Egyptische kunstenaar Basim Magdy (1977) zijn kijkers meegeeft in de film FearDeathLoveDeath, nu te zien in een expositie in KM21 in Den Haag. Het is een vreemde tip, maar waarom ook niet? Rustig sabbelend op een kauwgumpje komt die dood je tegemoet en uit beleefdheid doe je die even uit je mond, zoals je vroeger ook leerde dat je mensen niet mocht aanspreken met kauwgum in je mond. Tegelijkertijd, gun de doodgaande mens ook dat moment van ontspannen kauwen, want je hebt geen idee waar je naartoe gaat.

Over je bestemming, dood én levend, heb je bij Magdy sowieso geen idee. Zijn film over de dood gaat over werelden in transitie: van de oudste rotstekeningen komen we terecht in een droomlandschap, een taal met maar één woord (banaan), steden die er verlaten uitzien, grafstenen en kinderen met beschilderde gezichten die je strak aankijken en beginnen over een alligator. Sciencefiction, een heftige trip of de wereld na je dood? Magdy laat het in het midden. Een ding is duidelijk: de wereld na je dood is wat hem betreft vrij absurd, en dat is misschien een prettiger uitgangspunt dan niets.

Lichtbol uit je schedel

Dat absurde en surreële zit eigenlijk in al het werk van Magdy, die dit jaar bij Art Basel opviel en nu met Een alligator in de wolken voor het eerst een expositie in Nederland heeft. Doodskoppen hebben teksten als ‘And the hand said to the other hand/ I shall protect you from the wind’. Blauwe hoofden met rode ogen grijnzen elkaar aan, elders lijken er planten of lichtbollen te groeien uit de schedels van mannen of zie je van afgesneden onderbenen alleen de voeten nog. Je hebt de neiging de werken politiek te duiden, maar het is de vraag of je daar veel mee opschiet.

Misschien komt het doordat Magdy Egyptenaar is dat je er eerder een politieke laag in zoekt. Het overkwam hem in ieder geval toen hij in 2014 de film Dent vertoonde in Egypte. Daarin wordt het verhaal verteld van een stad die graag internationale erkenning wil, van alles organiseert om op de wereldkaart terecht te komen maar elke keer in die opzet faalt. Iedereen die de film zag, zag er het verlangen naar verandering in Egypte in. De Arabische Lente was immers mislukt, daarom zat die vast verholen in deze film. De kunstenaar zelf leefde al lang en breed in het Zwitserse Bazel. Hij ontkende dan ook de interpretatie en benadrukte dat de film een fictief werk was.

Iets vergelijkbaars overkomt je in KM21: is de film FearDeathLoveDeath een poging de dood vele gezichten te geven, te verluchtigen (of juist niet) of zit er nog een politiek idee achter? Is het een film over dat je je wereld kan vervormen zo veel je wil, maar dat de basis (oude beschavingen) altijd z’n sporen achterlaat? In ieder geval is deze dodelijke droomwereld een fictieve, dat is een ding dat zeker is.

Verhalende geschiedenis

Zelf stelt Magdy bij de uitleg van de tentoonstelling dat de geschiedenis altijd geschreven wordt door overwinnaars of door mensen die goed kunnen vertellen. Dat betekent volgens hem dat er „dus een onbekende oneindige geschiedenis van mensen is waar we niets van weten. We hebben geen idee van hun leven omdat ze ofwel niet machtig waren, ofwel omdat hun verhaal niet werd doorgegeven via geschreven taal. Daardoor is er zo veel verloren gegaan, niet alleen fysiek, maar ook in het geheugen, omdat herinneringen vervagen.”

Dat vervagen en hervertellen is ook wat je bij Magdy ziet. Brokstukken van een hijskraan, een autodak, foto’s die bespikkeld zijn waardoor je het idee hebt dat ze lang geleden zijn gemaakt, verbeelden gezamenlijk De ledige wens om denkbeeldige steden te bevolken, zoals de verzameling heet. Wie de foto’s bekijkt, heeft het idee dat ze net zo falend zijn als de stad in Dent. Voor Magdy zelf gaat het om de absurditeit van de willekeur – en dat komt zo ongrijpbaar over als het klinkt.

Wat Magdy brengt, is niet mooi of prettig, maar een mogelijkheid aan werelden en momenten. Soms gaat het daarbij om dat wat onopgemerkt blijft in het dagelijks leven, soms om zorgen dat we niet meer om ons heen kijken. Bij een foto van een voorhoofd staat de tekst Eventually everyone had a drone and we stopped looking into each other’s eyes. Het is een weinig opwekkend beeld van de toekomst, maar hoe ernstig of luchtig je die moet oppakken, laat Magdy aan de ander.

Lees ook: Brengt escapisme kunst redding of maakt het kunst overbodig?

Bekijk een overzicht van onze recensies over beeldende kunst