Jeanne Dielman is de zus van Citizen Kane

Op dit moment vind ik An Angel At My Table (1990) van Jane Campion de beste film aller tijden. Dat is één mening, dat zegt niets (overigens, Netflix heeft ’m, grijp je kans). Maar nu hebben 1.639 filmprofessionals gestemd voor de Beste Film Aller Tijden. Dat zegt wel iets. Die verkiezing organiseert een gerenommeerd Brits filmtijdschrift. En het betekent dat de film Jeanne Dielman van de Belgische cineaste Chantal Akerman de komende tien jaar officieel geldt als het hoogtepunt van de cinematografie op wereldschaal.

Ik ben er blij mee. Ik weet nog goed hoe Akerman me in trance bracht met haar zorgvuldige verbeelding van het bestaan van een huisvrouw, met stofzuigen en aardappelen schillen op één lijn met haar bijverdienste als gelegenheidsprostituee. Belangrijke film, invloedrijk, goeie nummer 1.

Filmmensen, van makers tot minnaars, zijn fanatiek. Die kunnen elkaar de tent uitvechten om een film. Ik ook, nog onlangs was ik sprakeloos van woede toen een vriend de film Oblomov afserveerde. Ik kon het niet uitstaan. En hij kon mij niet uitstaan. Even.

Dus er is heibel. Chantal Akerman? Jeanne Dielman? Hoezo? Dédain dendert door de app-groepen, de Amerikaanse cultfilmer Paul Schrader haalt in een Facebookbericht de verkiezing van Jeanne Dielman neer als ‘distorted woke reappraisal’ (verwrongen woke herwaardering).

Maar ze zullen nog raar opkijken met z’n allen. Jeanne Dielman gaat het lang volhouden – het is namelijk het spiegelbeeld van de film die vijftig jaar (1962-2002) nummer één bezette: Citizen Kane van Orson Welles. Akerman en Welles waren allebei 25 toen ze hun meesterwerk maakten, jong, overmoedig en radicaal. Onbarmhartig verbeeldden ze hoe mensen levende doden worden. Hoe blijft een man de baas? Door alles te willen, wat Orson Welles vertaalt naar bulderende exuberantie in woord en beeld. Hoe blijft een vrouw dienstbaar? Door niks te willen. Onverbiddelijk verbeeldt Chantal Akerman monotonie met monotonie. Slaapverwekkend? Dan let je niet op.

Charles Foster Kane doet wat een echte man te doen staat: macht vergaren en vasthouden. Jeanne Dielman versmelt met de vrouwelijke variant hiervan: ze verzorgt huis en haard en prostitueert zich. Hun gevoel zweren ze allebei af, daar is geen ruimte voor. En precies daardoor gaan ze allebei onderuit.

Jeanne Dielman wordt overvallen door impromptu seksueel genot. Over gevoel gesproken! Ze herovert haar controle door de bijbehorende man te vermoorden. Haar lichaam gaat naar de gevangenis, haar geest zit al vast. Vergelijk dat met Charles Foster Kane. Die herinnert zich op zijn sterfbed een gevoel van geluk en fluistert een woord: Rosebud. Niemand snapt hem – waarmee hij een dubbele dood sterft, van lichaam en van geest. Zie Jeanne.

Maar ik zit met mijn eigen beste film. Wat doe ik met Once Upon a Time In The West? Met The Circus van Chaplin? Waar laat ik C’eravamo tanto amati en Bellissima, mijn eeuwige lievelingsfilms? Allemaal beste films aller tijden. Ik wil niet kiezen.