Israëlisch ‘spookbedrijf’ manipuleert verkiezingen met nepaccounts en desinformatie

Een geheimzinnige organisatie die opereert vanuit Israël heeft naar eigen zeggen wereldwijd ruim dertig verkiezingen beïnvloed door middel van hacken, desinformatiecampagnes en sabotage – voornamelijk in Afrika. Het bestaan van ‘Team Jorge’ werd woensdag onthuld door het internationale mediaconsortium Forbidden Stories, waarbij onder meer The Guardian, Le Monde, Der Spiegel, El País en Ha’aretz zijn aangesloten.

In opgenomen videoconferenties met drie undercoverjournalisten demonstreerde ‘Jorge’, de leider van de organisatie, onder meer hoe hij rondneusde in de Google- en Telegram-accounts van Dennis Itumbi, een politiek adviseur van de Keniaanse presidentskandidaat William Ruto. Jorge is in werkelijkheid Tal Hanan, een 50-jarige, voormalige militair en oprichter en topman van Demoman International, een „strategisch inlichtingenbedrijf” met een vergunning van het Israëlische ministerie van Defensie. De relatie tussen Demoman en Team Jorge is onduidelijk.

Lees ook Politieke influencers in Afrika krijgen soms een auto in ruil voor een tweet

De drie journalisten, van Radio France, Ha’aretz en de Israëlische zakenkrant TheMarker, deden zich in hun gesprekken met Tal Hanan voor als consultants namens een cliënt in Tsjaad die van Team Jorges diensten gebruik zou willen maken om de verkiezingen in het Afrikaanse land uit te stellen. Ze braken hun contacten met Hanan af zonder een contract af te sluiten (van uitstel van de verkiezingen kwam het wel, maar niet door ingrijpen van de consultants).

Het is onduidelijk wie de opdrachtgever van de campagne in Kenia was. Ruto versloeg na een vreedzame, maar van beide kanten door desinformatie beheerste campagne uiteindelijk zijn rivaal Raila Odinga. Direct daarna barstte een nepnieuwscampagne los, waarin westerse mogendheden ervan beschuldigd werden de stembusgang ten faveure van Ruto te hebben gemanipuleerd.

Still uit een video waarin Hanan demonstreert hoe hij rondkijkt in het Google-account van een doelwit.

Beeld Guardian News and Media

In de gesprekken met de drie journalisten demonstreerde Hanan ook een softwarepakket waarmee met enkele muisklikken nepprofielen op sociale media en andere websites aangemaakt kunnen worden, soms compleet met daaraan gekoppelde creditcards of een portemonnee met cryptovaluta. Via dat programma, Aims, beheerde Team Jorge volgens Hanan meer dan dertigduizend profielen, die kunnen worden ingezet voor desinformatiecampagnes op sociale media. Meta, het moederbedrijf van Facebook, heeft vorige week aan Aims gekoppelde ‘bots’ verwijderd, zegt het tegen The Guardian.

Lees ook Klokkenluider van Cambridge Analytica kon uitzoeken wat hij maar wilde

De activiteiten van Team Jorge doen denken aan die van het Britse bedrijf Cambridge Analytica, dat in 2018 in het nieuws kwam doordat het gestolen gegevens van 87 miljoen Facebookgebruikers had gebruikt om de campagne van presidentskandidaat Donald Trump te ondersteunen. Het bedrijf werkte eveneens voor de Leave-campagne bij het Brexit-referendum van 2016. Later bleek Cambridge Analytica ook in Afrikaanse landen actief te zijn, waaronder Kenia en Nigeria.

Cambridge Analytica

Team Jorge zou verschillende keren samenwerking met Cambridge Analytica hebben gezocht. Uitgelekte documenten waaruit The Guardian citeert, laten zien dat dat in elk geval bij de Nigeriaanse verkiezingen in 2015 zou zijn gebeurd.

Hanans broer en zakenpartner Zohar zei in een van de gesprekken met de drie journalisten dat Team Jorge alleen klussen weigert in de Verenigde Staten, in Israël („We schijten niet waar we slapen”), en klussen „tegen meneer Poetin”.

‘Team Jorge’ zou zich in 33 verkiezingen hebben gemengd, hoofdzakelijk in landen in Afrika.

Beeld Guardian News and Media

Pikant is dat Team Jorge er ook in lijkt te zijn geslaagd traditionele media te misbruiken voor de verspreiding van desinformatie. De veelbekeken Franse nieuwszender BFM-TV schorste half januari presentator Rachid M’Barki, die buiten de hoofdredactie om items zou hebben uitgezonden ten behoeve van „buitenlandse overheden”. Daarin werd onder meer een voormalige Qatarese procureur-generaal bekritiseerd, en werd gesproken van de „Marokkaanse Sahara” in plaats van Westelijke Sahara, een betwist gebied in het noordwesten van Afrika.

Aanvankelijk zei M’Barki daarmee een onbetaalde vriendendienst te hebben willen verlenen aan lobbyist en mediaconsultant Jean-Pierre Duthion. Maar tegenover de drie undercoverjournalisten liet Hanan een nieuwsitem van M’Barki zien over de jachten van Russische oligarchen in Monaco, dat door Team Jorge zou zijn ‘besteld’.

Russische oligarchen

Team Jorge werkt namelijk niet alleen voor politici, het neemt ook bedrijven aan als klant. Het journalistieke platform OCCRP, eveneens aangesloten bij Forbidden Stories, beschrijft een gecoördineerde desinformatiecampagne gericht op Burgess Yachts. Dat is een bouwer van luxe jachten die er – via bots op sociale media en een geënsceneerde video van een ‘protestactie’ – van werd beschuldigd te werken voor Russische oligarchen die op sanctielijsten zouden staan. De journalisten konden niet aantonen wie achter die campagne zit, maar enkele bot-accounts die erbij betrokken waren, werden eerder gebruikt om positieve verhalen te verspreiden over de directeur van een concurrerende botenbouwer, die zelf in juni door de Verenigde Staten op de sanctielijst werd gezet omdat het bedrijf werkt voor getrouwen van de Russische president Vladimir Poetin.

Lees ook Spyware NSO werkt als diplomatiek visitekaartje voor Israël

De onthullingen richten opnieuw de schijnwerpers op de omstreden commerciële cyberindustrie in Israël, die nauw verweven is met de inlichtingendiensten en de strijdkrachten in het land. Eerder kwam bijvoorbeeld de spyware Pegasus van het Israëlische bedrijf NSO in het nieuws. Daarmee bleken regeringen wereldwijd te hebben ingebroken in de smartphones van onder meer oppositiefiguren, activisten, zakenlieden, journalisten en buitenlandse staats- en regeringsleiders. Net als de oprichters van NSO hebben verschillende medewerkers van Team Jorge volgens de verhalen van Forbidden Stories een verleden in het Israëlische veiligheidsapparaat.

De broers Hanan wilden tegenover The Guardian niet ingaan op de onthullingen, maar ontkenden iets te hebben misdaan.