N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Een fysiek Internationaal Film Festival Rotterdam 2023 was een verademing. Toch was twee jaar pandemie merkbaar, zowel in de sfeer als in de organisatie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96367676-3f0b67.jpg)
Foto’s IFFR
Die arme dragqueen. Vrijdagavond, daags voor het einde van het festival, werden de belangrijkste prijzen van het -IFFR uitgereikt. De ‘Awards Ceremony’ was sober, op het armoedige af. Een dragperformance met horrorthema moest het geheel feestelijk maken, maar was niet besteed aan een verrast (‘wat heeft dit met film te maken?’) en narcoleptisch publiek. Slechts een handvol mensen in de zaal joelde toen de artiest zijn billen schudde in de richting van de aanwezigen. Na het optreden ging het bergafwaarts. De actrice die presenteerde las alles op van een blaadje in basisschool-Engels. De zaal was niet vol – wellicht omdat de prijsuitreiking nauwelijks op de website te vinden was. En waarom die dragshow? De artiest was filmfan, vertelde de presentatrice later.
Die kneuterigheid sijpelde af en toe door dit jaar bij IFFR. Rotterdam is haar festival niet vergeten, maar het voelt ook niet hetzelfde als voor de pandemie.
De opening op 25 januari leek een defibrillatie van het festivalgevoel. Openingsfilm Munch over de Noorse schilder van ‘De Schreeuw’, Edvard Munch, was niet geniaal, maar wel een gespreksstarter. Voordat de gintonics (met Rotterdamse gin) en dronken dansjes de tongen annexeerden, werd Munch nog lang besproken, afgekraakt en opgehemeld. Zo hoort het op IFFR.
Als vanouds
In de dagen daarna voelde er veel als vanouds. Rotterdam ging leven door het festival. De bioscopen die onderdeel zijn van IFFR zijn geclusterd in het centrum. Van Cinerama tot het oude Luxortheater stromen zoemende filmliefhebbers heen en weer. Op dag drie voelt het in de nabije kroegen onwennig als je een gezelschap níet over film hoort praten.
Het festival is ook overal zichtbaar. De kunstroute, met video-installaties van het station tot het Depot Boijmans (culminerend in een enorme brandende zon van sterregisseur Steve McQueen), maakt heel Rotterdam onderdeel.
Ook voor de pers voelt het herkenbaar. Op de derde verdieping van IFFR-hoofdkwartier De Doelen zwermen pers, perscontacten en professionals weer om elkaar heen. Iedereen kijkt elkaar aan, op zoek naar die ene afspraak. Bezoekende regisseurs en acteurs worden nog altijd als vermoeide, verwarde kinderen over het festivalterrein geleid – op naar het zesde interview en de tiende bak koffie.
Als je op het platje staat, hoog in De Doelen, lijkt heel Rotterdam onder je een festivalterrein. Dát gevoel is terug.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96367664-00e722.jpg)
Films op de grens van non-fictie winnen op IFFR Rotterdam
Het mooiste aan IFFR is echter het publiek en de verwachtingsloosheid van dat publiek. Het is een middelgroot festival – groot tussen de kleintjes. Op een handvol films na zijn er dus geen films ‘met een reputatie’. Een relatief ongeïnformeerd publiek ontvangt een film veel opener, en het Rotterdamse publiek is goudeerlijk.
Dalva, over een meisje dat na jarenlang misbruik door haar vader in een pleeghuis terecht komt, werd doodgeknuffeld door het publiek. Bijna iedereen bleef zitten voor de Q and A met regisseur Emmanuelle Nicot. Alle publieksvragen waren variaties op: „Thank you for the beautiful film, how did you manage to find this great actress?!”
New Strains kreeg minder enthousiaste reacties. De film, over een koppel dat elkaar gek maakt tijdens de lockdown, kreeg een Special Jury Award. Maar in de bioscoop trokken sommige aanwezigen ruim voor het einde van de film hun jas aan om snel naar buiten te kunnen. De film eindigde op plaats 138 van het publieksprijsklassement. Als je bezoekers in de lobby verontwaardigd, met bier en krachttermen een film hoort afkraken, weet je dat je op een festival bent.
Publiek
Toch heeft twee jaar pandemie een tol geëist. Het budget voor het festival is flink geslonken, van bijna tien miljoen naar minder dan acht. Het was nog niet merkbaar bij het openingsfeest, maar wel bij de prijsuitreiking. Ook de afsluiting van het festival, op zaterdag, was chaotisch. In verschillende zalen werd de film All India Rank vertoond, met een verschijning van de cast en crew. Door onduidelijke communicatie waren zalen halfleeg en tickethouders verdwaald in het doolhof van De Doelen. Een nare aanblik voor de makers van All India Rank en vrij ongebruikelijk voor de vertoning van een slotfilm.
De mooiste films en programma’s op IFFR 2023
In ieder geval bij één van de zalen werd het publiek na afloop van de film onceremonieel achtergelaten – de cast van de film had het pand al verlaten, net als de managing director die eerder een praatje hield. Aanwezigen moesten zelf hun weg vinden naar het slotfeest, waar weinig over de film werd gepraat. Het was dan ook een veilige keus. Iedereen beschreef de film als „lief” – geen goede basis voor een discussie. Het slotfeest werd gesponsord en ‘geproduceerd’ door De Doelen – naar verluidt omdat het festival geen budget had.
Ook in de zalen voelde het niet als voor de pandemie. Er vielen gaten in het publiek. Het leek erop dat IFFR de grote publiekstrekkers dit jaar voornamelijk in de weekenden had gepland, zoals Oscar-kandidaat The Whale. Die films trokken wel degelijk publiek, maar doordeweeks hadden de bioscoopzalen diepe inhammen.
Ook op de begane grond van De Doelen, normaal gesproken een mierenhoop van filmliefhebbers, was het tam.
Dat is ook terug te zien in de bezoekcijfers. Die lagen, met 252.00 bezoekers, een vijfde lager dan in 2019, met 327.000 bezoekers – eenzelfde trend als bij IDFA eind vorig jaar.
Al die dingen – volle zalen, zwermen filmfans, het gevoel écht op een evenement te zijn – horen natuurlijk bij het festival, maar maken uiteindelijk weinig uit. Het belangrijkste is de- filmervaring. In de zaal, waar de zilveren baan van het projectorlicht door de stofdeeltjes schiet, vallen de kanttekeningen weg. Er zijn honderden korte en lange films langsgekomen. Veel verrassingen zoals het Nederlandse Die Middag, het Zweedse egodocument 100 årstider, het Murakami-animatieproject Blind Willow, Sleeping Woman of het Indonesische tienerdrama Like & Share. Waar krijg je de kans zo veel nieuwe films en filmmakers te ontdekken? IFFR is nog niet hersteld van de pandemie, maar wel onderweg.
