Chauffeurs in streekvervoer staken voor meer loon en minder ‘slooproosters’

‘Slooproosters’ noemen buschauffeurs ze, de onregelmatige dienstroosters die ze steeds vaker moeten rijden. Vroege én late diensten in een week, krappe rijtijden en weinig rust, slechts 15 minuten om je avondeten te nuttigen.

Voor veel werknemers in het streekvervoer zijn die slooproosters een belangrijke reden om vijf dagen te staken.

Vanaf maandagochtend tot en met vrijdagnacht staan in veel regio’s de bussen stil. Ook de regiotreinen van Arriva in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland worden getroffen, evenals die van Keolis en Qbuzz. Het stadsvervoer in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag rijdt wel, evenals de treinen van NS. Die werknemers vallen onder andere cao’s. Schiphol is bereikbaar per trein, maar niet per streekbus.

Niet elke chauffeur zal de komende week het werk neerleggen. In het streekvervoer werken 13.000 mensen. Vakbond FNV heeft er 8.200 leden, CNV 2.200. En wie staakt maar geen lid is van de vakbond krijgt geen bijdrage uit de stakingskas. Bij vorige stakingen, in de afgelopen maanden, reed soms meer dan de helft van de bussen wél. Maar dat veel reizigers gedupeerd worden door de staking lijkt zeker.

De staking volgt op het klappen van de cao-onderhandelingen van de afgelopen weken. De bonden willen een hoger loonbod dan 8 procent. Bovendien eisen zij dat werkgevers meer doen om de werkdruk te verlagen en het personeelstekort aan te pakken. Dat zijn urgente problemen. Volgens een enquête van het CNV in oktober onder zeshonderd leden, lijdt driekwart van de buschauffeurs onder de hoge werkdruk.

Weg rust

Marijn van der Gaag, cao-onderhandelaar van de FNV, mailt desgevraagd een voorbeeld van een slooprooster aan NRC.

Maandag start je dienst om 5.00 uur ’s ochtends, dinsdag om 7.00 uur, woensdag om 9.00 uur. Donderdag draai je een gebroken dienst: drie uur in de ochtendspits, vier uur rust, vier uur avondspits. Vrijdag rijd je de late dienst, van 16.00 uur tot middernacht. En dan de maandag erop: weer vroeg, vanaf 5.00 uur.

„Doe een paar van deze weekjes en je bent helemaal op”, zegt Van der Gaag. „Door je werkweek te eindigen met een late dienst en je volgende te starten met een vroege, valt een deel van je rustperiode weg. De voorstellen voor meer flexibilisering moeten de werkgevers van tafel halen.” Volgens Van der Gaag zouden zij meer personeel louter in de spits willen inzetten. „En tussendoor? Je kan nergens heen. Je zit uren te wachten tot je weer kan rijden.”

Je kan nergens heen. Je zit uren te wachten tot je weer kan rijden

Een flexibelere inzet van chauffeurs – van huidige en nieuwe – is juist een van de manieren waarop ov-bedrijven het grote tekort aan personeel willen aanpakken. Hoeveel chauffeurs Arriva, Connexxion/Transdev en andere vervoerders tekortkomen verschilt per regio. Gemiddeld gaat het om 5 procent van hun rijdend personeel. Bovendien is naar schatting de helft van de chauffeurs ouder dan 55 jaar. Die aankomende vergrijzing maakt het personeelstekort een probleem dat jaren kan aanhouden.

Minder reizigers sinds corona

Werkgevers en werknemers onderhandelen al maanden over een nieuwe collectieve arbeidsovereenkomst. In januari deden de werkgevers hun laatste bod voor een cao van één jaar, met onder meer een loonsverhoging van 8 procent, andere maatregelen die volgens hen optelden tot een verbetering van de arbeidsvoorwaarden en een oplossing voor oudere werknemers die minder willen werken. Onvoldoende, vonden de bonden, en zij besloten tot nieuwe stakingen.

Voorzitter Fred Kagie van de Vereniging Werkgevers Openbaar Vervoer (VWOV), die namens de bedrijven onderhandelt, baalt van de houding van de bonden. „De stakingsbereidheid is in onze sector lang niet zo hoog als de bonden zouden willen”, aldus Kagie vorige week. „Stakingen duperen reizigers op de dag zelf en ze hebben effect op het behoud van reizigers voor de lange termijn.”

Juist dat laatste geeft de ov-bedrijven grote onzekerheid. Komen de reizigers ooit nog terug?

Sinds de coronapandemie ligt het aantal reizigers in het ov – van bus, tram en metro tot de trein – behoorlijk onder het niveau van 2019. Het gaat om 80 tot 90 procent van het aantal reizigers voor corona. Daarmee lopen vervoerders 10 tot 20 procent van hun inkomsten mis. „We hebben de bonden uitgelegd dat we echt op de grens zitten van wat we kunnen bieden”, aldus Kagie afgelopen week.

Hogere kosten

Ondanks steun van de landelijke overheid, die alle vervoerders miljoenen toestopte om tijdens de pandemie te blijven rijden, en de steun van de provincies, die opdrachtgever zijn voor het streekvervoer, hebben veel ov-bedrijven het financieel lastig. In een aantal provincies onderhandelen vervoerders over maatregelen om financieel overeind te blijven. Noord-Holland nam bijvoorbeeld de elektrische bussen van Connexxion over; die gaat de vervoerder nu voordeliger terughuren.

Lees Ook: Energiecrisis raakt openbaar vervoer hard, meer verschraling dreigt

Reizigersvereniging Rover vreest echter dat de vervoerders zullen blijven snijden in hun dienstregeling. De populaire ‘dikke’ lijnen handhaven, en schrappen in de ‘dunne’ lijnen bijvoorbeeld. Of de laatste bus vroeger laten rijden. Rover wil dat er snel een einde komt aan de stakingen. „Het is in ieders belang om niet nog meer reizigers kwijt te raken”, aldus de vereniging. Rover roept daarom op tot reizigersvriendelijke acties. „Die zijn ook toegestaan.”

Buschauffeurs en bondbestuurders betwisten dat al langer – ook nu weer. Vijftien jaar geleden bepaalde een rechter dat werkgevers salaris mogen inhouden van actievoerende chauffeurs die gratis passagiers meenemen. De vakbond zou dat kunnen vergoeden uit de stakingskas. Maar, zegt een woordvoerder van de FNV desgevraagd, dan lijden de werkgevers geen enkele schade. Het loon wordt doorbetaald door de bond, en de provincie houdt geen vervoersvergoeding in. De bonden zien dan ook geen andere optie dan de komende dagen niet te rijden.