Humor en afscheid: vijf herfst-trends in de popmuziek

We hebben gedanst, gezongen, tussen podia heen en weer gerend, met vuisten gezwaaid en haren gezwierd. Voor velen werd de zomer van 2022 een ononderbroken keten van feest, festivals en festijnen, eindelijk weer.

En nu is het oktober. Voor het eerst sinds 2019 lijkt een muziekseizoen met een vertrouwd ritme voor de deur te staan: deze maand dancefestival ADE in Amsterdam en rockfestijn Left Of The Dial in Rotterdam, in november volgt fijnproeversmarathon Le Guess Who in Utrecht. Er zijn weer optredens van buitenlandse artiesten, zoals van hitgroep Swedish House Mafia, die hun al drie jaar durende ‘reünie-tour’ vieren in Ziggo Dome, en De Dijk zal in december als vanouds drie keer Paradiso uitverkopen.

Je zou kunnen denken dat we doorgaan waar het in 2020 was opgehouden. Toch ziet de muziekwereld er anders uit, er zijn kreukels die nog niet glad werden gestreken. Hoe verloopt het najaar, wat kunnen we in muzikaal opzicht verwachten?

Enkele herfsttrends op een rij.

1 De toekomst is Nederlands

Want al is de situatie in de Nederlandse concertzalen inmiddels onbekommerd, veel Amerikaanse artiesten houden zich nog in. Ze organiseren geen overzeese tournees – wegens corona, of door de gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de stijgende energieprijzen: een reeks concerten in Europa is dan financieel niet haalbaar.

Dat had al gevolgen voor het programma van bijvoorbeeld het Lowlands-festival. Uiteindelijk werd daar iedere afgezegde Amerikaan vervangen door een Nederlander. En met succes: de vervoering tijdens de concerten was er niet minder om.

Dit najaar worden nog steeds optredens van Engelse en Amerikaanse artiesten afgezegd, om uiteenlopende redenen (Brexit, visa, persoonlijke omstandigheden), onder meer die van Rex Orange County, The Weeknd, Obongjayar, Years & Years en Anne-Marie.

Misschien biedt dat een voordeel voor Nederlandse muzikanten. Met een kleiner aandeel van de Angelsaksische landen kunnen meer Nederlanders hun talent laten zien. Als dat overtuigt, kan de belangstelling verschuiven, zodat Nederlandse artiesten betere posities verwerven in concertzalen, op festivals, als hoofdacts.

2 De toekomst is West-Afrikaans

Meer artiesten vullen de ruimte. Muzikanten uit tot voor kort onontgonnen gebieden veroveren Nederland. Deze trend was voor de pandemie al bezig, en krijgt nu extra dynamiek. Acts uit Zuid-Amerika, Korea, Afrikaanse landen blijken te kunnen concurreren met Amerika en Engeland. Het spreekt ook uit het luistergedrag. Spotify maakte begin dit jaar bekend dat rapper Bad Bunny, uit Puerto Rico, de meest gestreamde artiest was van 2021 (en 2020), de Koreaanse boyband BTS stond op de derde plaats. De vanzelfsprekende hegemonie van de Amerikaanse popmuzikant is voorbij.

Het Nederlandse publiek kijkt tegenwoordig zuidwaarts. Franse muziek vult de zalen, die van de discogroep L’Impératrice, van psychrock-band La Femme, of van het tropische house-duo Polo & Pan.

Verder naar het Zuiden, in Nigeria, ontstonden de prachtige liedjes van zanger Rema, de r&b van CKay en de broeierige hiphop van WizKid. De nu populaire trend Amapiano (loungy dance met piano) begon in Zuid-Afrika.

3 De toekomst is onderbroken

Een aantal artiesten begon hun carrière tijdens de lockdown. Na een kalme start in een stilstaande wereld draaiden de nieuwkomers de afgelopen maanden mee in de carrousel van de zomerfestivals: ze reisden van hot naar her om zich op alle continenten aan de fans te laten zien. Rockgroep Wet Leg, opgericht door twee vrouwen op het Isle of Wight, werd tijdens de pandemie tot hun eigen verbazing door een internationaal publiek omarmd. Sinds februari trad de groep bijna dagelijks op, ergens ter wereld. Onlangs werd het de twee zangeressen, die in interviews benadrukken dat ze muziek maken ‘om het plezier’, te veel en zegden ze enkele Amerikaanse concerten af (de optredens in Groningen en Amsterdam, in november, gaan vooralsnog door).

Soms stopt de samenwerking definitief. Nadat we begin deze eeuw een golf aan reünie-tournees hadden gezien (The Police, Fleetwood Mac, Spice Girls), is nu de afscheidstour in de mode. Kiss en Slayer kwamen afscheid nemen, Elton John zwaaide af. Ook Nederlandse muzikanten vieren het afscheid met een reeks optredens. Niet zelden wordt het de succesvolste fase in hun carrière. Kensington speelde zes avonden in een uitverkochte Ziggo Dome. Van de zes ‘afscheidsconcerten’ die Nick & Simon in april in Ahoy, Rotterdam, zullen geven, zijn er vier uitverkocht. De Dijk, die afgelopen juni hun afscheid aankondigde, is nu bezig met een drie maanden durende, uitverkochte reeks afscheidsconcerten. Dan is het afgelopen, de muzikanten omhelzen elkaar en ieder gaat zijn weg. Tot de reünie-tour wordt aangekondigd.

4 De toekomst is grappig

En hoe klinken de Nederlandse artiesten die zich deze herfst zullen aandienen? Er is behoefte aan humor en stuiterende ritmes, blijkt bijvoorbeeld bij enkele nieuwe techno-producers die zich tooien met namen als Natte Visstick of Vieze Asbak en ratelende tracks maken, met een knipoog naar aloude ‘gabber’.

Ook bij Goldband, een van de populairste groepen van dit moment, kan worden gelachen en gesprongen. Als hoofdact op Lowlands overrompelde het trio, aangevuld met enkele muzikanten, het publiek, met koorzang en moshpits. De voormalige stukadoors uit Den Haag, die zich presenteren als anti-helden, zingen over wasgoed (‘Witte Was’) en over afgewezen worden (‘Ja Ja Nee Nee’). Eigenlijk zijn de teksten redelijk zwaarmoedig, maar door hun bravoure valt het niet op, blijkt ook op de nieuwe single ‘Psycho’, met zijn schrille beats en opgewonden zangstem.

Bij een aantal nieuwelingen is de emotie juist onderkoeld. Dat geldt voor het duo De Witte Kunst uit Amsterdam, en Don Melody Club, een solo-project van Donald Madjid, ook uit Amsterdam. In zijn dromerige liedjes figureren ouderwets klinkende drummachines en wazige bijgeluiden, Madjid declameert in lijzige praatzang. Ook De Witte Kunst omlijst de surrealistische observaties door primitieve elektronica met zwierige accenten. Beide klinken op een ironische manier romantisch.

5 De toekomst is somber

Achter de ruige ritmes en komische stijl van sommigen is echter nog een ander geluid te horen. En dat klinkt weifelend en gevoelig. Het klinkt alsof het gevoel van vervreemding dat – soms – hoort bij adolescentie nog versterkt is door de gevolgen van de lockdown. Die dubbele dosis hoor je terug bij een nieuwe lichting jonge – veelal – vrouwelijke muzikanten, met slechts een voornaam. Na Meau en Froukje benoemen nu ook Nienke en Bente hun onmacht of somberte, onverbloemd en goed gearticuleerd. De een met een volle band, de ander met slechts een akoestische gitaar, maar allen stoer in hun eerlijkheid. Bente schreef een campagnelied, ‘Stil Bij Mij’, om jongeren te stimuleren om over emotionele problemen te praten. Ze zingt over twijfels en angsten en zegt ‘Wanneer je praat over je zorgen/ Is het nooit te laat’.

De aanpak is niet exclusief vrouwelijk. Ook Joost Klein, alias Joost, blijkt in de trend van openhartigheid te passen. De voormalige hofnar van de Nederlandstalige hiphop, bij optredens bekend om zijn fysieke inzet en grote drang het publiek te veroveren, verwerkte de gebeurtenissen uit zijn jeugd tot pijnlijke liedjes, op het nieuwe album Fryslân. Zo gretig als hij vroeger humor als breekijzer inzette, zo onomwonden is hij nu. Bijvoorbeeld in openingstrack ‘Life Story’: ‘Bel m’n vader elke dag maar die man die is dood’.