Hoge golven, lage belasting: Portugal is de ideale plek voor expats. Maar niet iedereen profiteert ervan

De slippers van software-ontwikkelaar Petr Chmelar (30) uit Tsjechië staan te drogen voor de open schuifdeur van zijn witte Volkswagenbusje. Hier, op een parkeerplaats bij het populaire surfstrand in het dorpje Arrifana, in de Portugese Algarve, zit Chmelar in zijn auto te werken.

Het eerste wat hij deed toen hij om zes uur wakker werd: de Magicseaweed-app openen om te zien of de golven goed zijn. Chmelar windsurfte eerst twee uur, had daarna een call met collega’s in Tsjechië en werkt nu in zijn auto met uitzicht op oceaan en kliffen een paar uur aan een klus. Door de zonnepanelen bovenop zijn busje en de forse batterij achter de voorstoel hoeft hij zich over stroom geen zorgen te maken. „Ik kan drie dagen zonder zon door, maar eigenlijk schijnt die hier altijd”, zegt hij.

De parkeerplaats in Arrifana staat vol campers en busjes van mensen als Petr Chmelar. De hippies van de eenentwintigste eeuw, die dankzij online werk kunnen rondzwerven. Aan de open deuren hangen wetsuits te drogen. In de schaduw tussen de voertuigen zitten mensen te eten. Mannen met tot hun middel afgestroopte surfpakken smeren zich dik in en lopen met een plank onder de arm het slingerpad af naar het strand.

Portugal oefent een enorme aantrekkingskracht uit op jonge mensen die willen leven als digitale nomade. Trekkers zijn de hoge golven, relatief lage kosten van levensonderhoud en gunstige belastingtarieven voor expats. Tegelijkertijd is Portugal nog altijd een land met veel armoede, waar een op de zes inwoners volgens cijfers van Eurostat leeft van minder dan 554 euro per maand. De instroom van expats brengt werkgelegenheid, maar ook stijgende (huizen)prijzen met zich mee.

Onder leiding van António Costa – premier sinds 2015 – heeft het land vol ingezet op stimulering van de techsector. Door introductie van een ‘techvisum’ kunnen bedrijven sinds 2019 eenvoudiger werknemers van buiten de EU aantrekken. Onder meer Google, Cisco, Uber en het Nederlandse Mollie hebben mede daarom kantoren in Lissabon geopend. De Portugese hoofdstad haalde in 2016 de grootste jaarlijkse techconferentie van Europa binnen. Deze Web Summit trok vorige week ruim 70.000 techwerkers, investeerders en finfluencers naar Lissabon om te netwerken en deals te sluiten.

In oktober is ook een speciaal visum ingevoerd voor digitale nomaden. Daarmee mogen mensen van buiten de EU die minimaal vier keer het minimumloon verdienen zich een jaar in Portugal vestigen. Het land behoort, met Griekenland, Roemenië en Estland, tot de weinige Europese staten die zo’n visum kennen. Portugal wil op die manier profiteren van bedrijven die ‘op afstand werken’ sinds de coronapandemie makkelijker hebben gemaakt, en van een heel nieuwe generatie jonge techbedrijven (start-ups), die überhaupt geen kantoor meer hebben en met teams werken die verspreid zijn over de hele wereld.

Als een van de weinige EU- landen kent Portugal een visum voor digitale nomaden

Ook onder Nederlanders groeit de populariteit van Portugal. Volgens de jongste gegevens van de Portugese overheid woonden er in 2019 ruim tienduizend Nederlanders, meer dan twee keer zoveel als in 2010. In werkelijkheid ligt het aantal hoger: veel Nederlanders staan niet ingeschreven in Portugal.

Lees meer over dit onderwerp: ‘Wat doet de coronacrisis met de ‘digitale nomade’?’

Werken kan overal

Op drie kwartier rijden van Arrifana gooit Didi Taihuttu (44) om tien uur ’s ochtends de BamBam Beachbar open, beter bekend als de Bitcoin bar. Samen met zijn zakenpartner Jim slingert hij het aggregaat aan. Ze duwen de luiken van het strandtentje omhoog, reggaemuziek gaat aan. De ligstoelen met rieten parasols staan al klaar op het brede zandstrand.

Surfen is belangrijk voor digitale nomaden, zegt Taihuttu, die bij de bar ook surfplanken verhuurt. „Beweeg mee met de golven. En kijk waar die je brengen.” Zijn filosofie: „Flexibiliteit is de nieuwe stabiliteit.” Wat hij uitlegt als: vroeger betekende stabiliteit „een huisje bezitten”, maar tegenwoordig kan werken overal.

Limburger Taihuttu verkocht in 2017 zijn bedrijf in IT-opleidingen, woning en online casino op Malta en stak het hele gezinskapitaal in bitcoin. Sindsdien zijn hij, zijn vrouw en drie kinderen (17, 15 en 12 jaar) digitale nomaden en staan ze bekend als de ‘Bitcoin Family’. Taihuttu vlogt er dagelijks over. Hij heeft 63.000 abonnees op YouTube en vult zijn dagen met vloggen, beleggen en de bar. Drankjes kunnen worden afgerekend in bitcoin via het lightning netwerk, waar vrijwel geen transactiekosten bij komen kijken.

De familie Taihuttu leeft zonder bankrekeningen en betaalt alles in cryptovaluta of contant. Na jaren zwerven heeft Didi Taihuttu zich in Portugal geregistreerd. Nul procent belasting op kapitaal, nul procent op dividend, nul procent op pensioenen, somt hij op. „Dit land is een mix van digitale nomaden en heel rijke mensen. Wie nog moet werken, zit rond Lissabon. De rijken wonen in de Algarve. Daar is minder werk, maar meer zon.”

Waar word ik happy van?

Zoals Taihuttu zijn er duizenden Nederlanders, die in veel gevallen het thuiswerken tijdens de pandemie hebben aangegrepen om te kunnen verhuizen. De pandemie heeft hun de ogen geopend, vertellen ze. Waarom zou je in Nederland blijven, als je onder de Portugese zon met een laptop en een Nederlands inkomen als een koning kunt leven?

Neem Arthur Hendriks (43), die in december 2020 tijdens een coronapiek verhuisde, een dag voordat de Europese binnengrenzen sloten. Zijn bedrijf Fundit adviseert Nederlandse start-ups over belastingvoordelen en subsidies. „Ik heb mezelf de vraag gesteld ‘waar word ik happy van?”, zegt Hendriks tijdens een ontbijt in Lissabon, voorafgaand aan de Web Summit. Hij woont nu in surfparadijs Ericeira, nog geen vijftig kilometer van de hoofdstad. Op het dorp komen ook veel mensen met een spirituele inslag af, er wordt fanatiek geyogaad. Hendriks deelt een villa met zwembad met drie „like minded” huisgenoten, een Duitser en twee Britten die net als hij het buitenleven combineren met werken op afstand.

„Ik ben hier meer buiten, krijg meer zon. Het leven is beter in balans. Nederlandse vrienden zeggen me steeds: wat zie je er goed uit.” Als Hendriks in Amsterdam, zijn vorige woonplaats, wilde ontspannen, ging hij gewoonlijk de kroeg in, zegt hij. „Om gezond te blijven, moet je daar dan heel hard tegenop yogaën. Hier gaat het haast vanzelf.”

Hendriks heeft het aantal expats in Portugal de afgelopen twee jaar hard zien toenemen, vertelt hij. Op de co-werkplekken in Ericeira verschijnen steeds meer Amerikanen. „Silicon Valley heeft het nu ook door”, zegt Anieke Lamers (32), die vanaf een camping in Ericeira haar eigen app ontwikkelt en intussen met haar vriend een huis zoekt. „Die Amerikanen gaan ’s ochtends surfen, en als rond 14.00 uur de werkdag in de VS begint, zitten ze tot ’s avonds laat te coderen.”

Expats drijven de prijzen op

Om het Silicon Valley van Europa te worden, moet Portugal „agressief” zijn, zegt de Portugese premier António Costa tijdens de openingsceremonie van de Web Summit tegen het stadion vol softwareontwikkelaars en investeerders. „Daarvoor hebben we jullie ideeën, jullie concepten nodig. Om steden leefbaar te houden, om batterijen te verbeteren, om groene innovaties te doen.”

Hij kondigt op het podium meer stimuleringsmaatregelen aan, en een nieuw Europees agentschap voor start-ups. Een sterke marketingcampagne moet de rest doen. Costa vergeet niet de hoge golven aan de Portugese kust te noemen. Nazaré, anderhalf uur rijden ten noorden van Lissabon, kent de hoogste ter wereld – tot wel dertig meter.

Terwijl Costa speecht, demonstreert een groep Portugezen bij de ingang van de conferentie. „Say it out loud, life is not in the cloud”, scandeert de groep. Een vrouw in kleermakerszit bevindt zich tussen de mensen met protestborden. Op het papier voor haar staat dat ze met haar zesjarige dochter uit huis gezet dreigt te worden. „Take your unicorns and go!”, staat op de gele protestborden. En, op een ander groot spandoek: „1 digital nomad is many forced nomads”.

Het Amerikaanse tijdschrift Forbes noemde Portugal in 2020, na de uitbraak van de pandemie, voor Amerikanen het beste land ter wereld om naartoe te gaan, vanwege de goede gezondheidszorg, lage criminaliteit en het klimaat. Een land waar je, volgens Forbes, een leven kan leiden met alles wat je nodig hebt voor nog geen 2.000 euro per maand. De gemiddelde Portugees haalt zo’n inkomen bij lange na niet: het minimumloon in het land is 822,50 per maand en de komst van de vele expats drijft de prijzen op, vooral voor woonruimte. Dat leidt tot woede.

Lees ook: In de meeste Europese landen is het minimumloon eigenlijk te laag

Het land uit

Aan de desk van de grote Startup Portugal-stand op de Web Summit staan studenten Tiago Jesus (18) en Afonso Cunha (19) er wat verloren bij. Ze zijn er om als vrijwilliger vragen van bezoekers te beantwoorden over het vestigingsklimaat. Op de hoeken van het gele bouwwerk tonen grote schermen – alweer – hoge golven. De gesprekken bij de stand gaan vooral over visa, huizenprijzen en belastingregels.

In Portugal ronden jaarlijks 90.000 mensen bètastudies af, waarmee het land tot de top van Europa behoort. Jesus studeert cybersecurity en Cunha wil na zijn studie economie een master data-analyse doen. Maar in weerwil van al die buitenlandse interesse en alle investeringsplannen op de conferentie zijn ze pessimistisch. Veel vrienden uit Lissabon blijven noodgedwongen bij hun ouders wonen, vertellen ze. „Na een studie van vijf jaar vinden we in Portugal niet de baan of het salaris dat past bij onze opleiding”, zegt Cunha. „De meeste mensen die ik ken, maken hun studie af en gaan het land uit. Duitsland, Nederland, Spanje. Alles, behalve Portugal.”

Misschien, denken ze, kan de trend van werken op afstand ook de Portugezen helpen. „Mijn droom is voor Apple of Google te werken”, zegt Jesus, met een brede glimlach. „Op afstand, en dan in Portugal wonen.”

Een digitale nomade, maar dan thuis.

Foto’s Bruno Colaço

Een versie van
dit artikel
verscheen ook in

de krant
van 12 november 2022