Als de organisatie van een evenement een hele vraag-en-antwoordpagina over jouw deelname op hun website heeft opgesteld, is dat meestal geen goed nieuws. De European Broadcast Union (EBU), de organisatie achter het Songfestival, heeft blijkbaar veel vragen te beantwoorden over de deelname van Israël. Ze voelen zich zelfs gedwongen uit te leggen waarom Israël – een land in Azië – überhaupt meedoet aan een Europese liedjeswedstrijd (in het kort: doen ze al heel lang, vandaar).
De deelname van Israël is dan ook de meest controversiële deelname in jaren, als gevolg van de oorlog tussen Israël en Hamas en de vele burgerdoden die daarbij in de Gazastrook vallen. De afgelopen maanden regende het petities en demonstraties tegen de deelname van Israël in de Zweedse stad Malmö van 7 tot 11 mei, maar de EBU houdt vol: wij zijn niet-politiek en we brengen mensen liever samen dan dat we ze uitsluiten.
Dat klopt niet helemaal: Rusland doet sinds 2022 niet meer mee, toen na de invasie in Oekraïne meerdere landen opriepen tot het uitsluiten van Rusland van de editie in Turijn. Russische deelname zou „de competitie in diskrediet” brengen, vond de EBU toen – een schijnbaar politiek standpunt. Ook de AvroTros, verantwoordelijk voor de Nederlandse inzending, drong aan op het uitsluiten van Rusland.
Israël is geen Rusland
Toch is de situatie rond Israël moeilijk te vergelijken met die rond Rusland, betoogt EBU-directeur Noel Curran op de vraag-en-antwoordpagina, want de relatie tussen de Israëlische staat en de uitvoerende omroep zou fundamenteel anders zijn dan in Rusland het geval was. De Russische omroepen zelf werden in 2022 geschorst, omdat ze zich niet aan de regels hielden. De Israëlische omroep is helemaal niet zo close met hun overheid, ze zouden zelfs meerdere keren bijna zijn opgedoekt door de regering. Daarom, zegt Curran, is de Israëlische deelname niet inherent politiek, zoals de Russische dat wel was.
En dus doet zangeres Eden Golan (20) straks vanaf 7 mei namens Israël mee met ‘Hurricane’. Golan – die overigens is opgegroeid in Rusland en daar met haar ouders in 2022 vertrok vanwege antisemitisme en de inval in Oekraïne – bezingt het Israëlische leed in het lied, maar niet al te duidelijk want dan wordt het alsnog te politiek. Een eerste versie van het nummer werd om die reden ook afgewezen, het heette toen ‘October Rain’ en ook de teksten verwezen naar de aanval van Hamas op Israël op 7 oktober 2023. Ze stuurden eerst nog een ander nummer in, maar ook dat werd afgewezen omdat het te politiek was volgens de EBU. ‘Hurricane’ is ‘October Rain’ met een andere naam en nieuwe tekst. ‘I’m still wet from this october rain’ werd bijvoorbeeld ‘I’m still broken from this hurricane’. „Ik denk dat de boodschap wel duidelijk is”, zei Golan tegen de Israëlische omroep Kan. „Het gaat over een vrouw die een persoonlijke crisis doormaakt, een orkaan.”
Het doet denken aan de Oekraïense route. Die stuurden in 2016 het lied ‘1944’ in, dat ging over de onderdrukking van Krim-Tataren door Stalin op het toen net opnieuw door Rusland geannexeerde schiereiland, maar volgens de EBU zat dat niet expliciet in de tekst en mocht het doorgaan. Het won ook nog. Het Israëlische lied bevat ook geen expliciete verwijzingen meer naar het conflict, maar wel op vele manieren uit te leggen zinnetjes als ‘Baby, promise me you’ll hold me again’ en ‘Don’t need big words, just prayers’. Volgens de bookmakers zit een top-10-plaats er op dit moment in.
Vesting
Politiek of niet, Malmö verandert ervoor in een vesting. Tassen zijn verboden, er is meer beveiliging en politie waarvoor alle verloven zijn ingetrokken, en bovendien wordt het luchtruim afgesloten om een aanslag met drones te voorkomen. Zelfs uit Denemarken en Noorwegen wordt versterking gezonden. Of dat allemaal alleen vanwege de deelname van Israël is, is onduidelijk. Maar de stad Malmö legt dat verband op zijn website wel, door de verscherpte maatregelen uit te leggen met de opgelopen spanningen rond het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Zangeres Golan zelf zou, zo melden Israëlische media, omwille van haar veiligheid zijn geadviseerd om haar hotelkamer alleen maar te verlaten voor het optreden, en zich verder nergens te laten zien. Ze wordt permanent beveiligd.
De roep om boycotts verstomt ondertussen niet. In verschillende Scandinavische landen – waaronder het gastland – werden petities en open brieven gericht aan de EBU ondertekend door duizenden, onder meer door bekende artiesten als Robyn, Aurora en Ane Brun. In België zei zanger Thomas ‘Mustii’ Mustin, die dat land zal vertegenwoordigen, dat een boycot „niets zal veranderen. Het zou een klein symbool zijn, maar na een week is het vergeten.”
In Nederland riepen zo’n 250 mensen uit de creatieve sector, waaronder Najib Amhali en Nasrdin Dchar, Joost Klein op om niet mee te doen vanwege Israël. „Ik ben slechts een dichter des vaderlands”, reageerde hij. „Ik ben een klein onderdeeltje van de machine. Ik denk dat die brief niet aan mij gericht had gehoeven.” Hij zou bovendien in de schulden zitten als hij nu nog afhaakte, zei hij er met een lach bij. Volgens Avrotros is het Songfestival niet de plek waar „dit diepgewortelde conflict kan worden opgelost”.
Correctie (24/4/24): In een eerdere versie van dit artikel stond dat Oekraïne ‘1944’ in 2017 instuurde, dat was in 2016. Ook nam Rusland via meerdere omroepen deel, niet met één. Dat is hierboven aangevuld.
