Het nieuwe werk van Torstensson: een spannend mozaïek van conflict, ambitie en hoop

Je kunt een concertprogramma bedenken met samenhangende muziekstukken, zoals vaak gebeurt. Maar je kunt ook twee werken tegenover elkaar plaatsen die ogenschijnlijk niets gemeen hebben. De NTR ZaterdagMatinee combineerde de lang verwachte wereldpremière van het nieuwe orkestwerk van Klas Torstensson, City imprints, met het obscure Pianoconcert in f van Max Reger, met solist Marc-André Hamelin.

Een van de eigenaardigheden van het esthetisch oordeel is dat het altijd verbanden vindt. Zo bleken beide stukken dynamisch en contrastrijk, ook al bedienden ze zich van totaal verschillende idiomen. In beide was sprake van een botsing van sferen, een verbrokkelde en soms ademloze voortgang, waar een brede, haast romantische melodie tegenover werd gezet. Nog een overeenkomst: zowel Torstensson als Reger werd goed gespeeld door het Radio Filharmonisch Orkest en dirigent Ingo Metzmacher, met aandacht voor kleuring en articulatie.

Torstensson componeerde City imprints voor het vierhonderdjarig bestaan van Göteborg in 2021, in opdracht van het Göteborg Symfonieorkest. Vanwege de pandemie werd de Zweedse première uitgesteld tot volgende maand, zodat de ZaterdagMatinee de wereldpremière had. Die onderstreepte een ander jubileum: Torstensson, geboren in Zweden, woont en werkt precies vijftig jaar in Nederland.

Zelf noemt de componist City imprints een ‘autonoom’ vierde deel van orkestdrieluik A cycle of the North, dat hij in 2012 voltooid dacht te hebben met Himmelen. De klankwereld van City imprints sluit daar duidelijk bij aan, met ruimtelijk opgestelde buisklokken, schetterend koper, broeierige klankzwellingen, afgewisseld met fijnmazige, tinkelende geluidstapijtjes. Torstensson creëerde zo een sensatie van weidsheid en epiek. Maar waar de eerdere trilogie gewijd was aan de noordelijke natuur, ging het nieuwe werk over het ontstaan van een stad.

Torstensson heeft ervoor gewaakt al te particuliere stadgeluiden in zijn muziek te verwerken, en de kracht ervan was op de eerste plaats abstract. Toch kon je een verhaal in zijn stuk beluisteren, over wildernis en oersoep, gevolgd door de hamerslagen van het bouwen, en ten slotte de botsende entiteiten van het leven in de metropool. Terugkerende motieven, zoals een tetterende toonlader of de zwoele strijkersmelodie, vormden een spannend mozaïek van conflict, ambitie en hoop. Dat het ging om een noordelijk stad – en voor Torstensson de stad van het afscheid, waar hij een halve eeuw geleden op de trein stapte – hoorde je in de zwerfkeien die slagwerkers tegen elkaar tikten en wreven.

Max Reger kreeg bij leven weleens het verwijt ouderwets te zijn, maar ruim een eeuw later is zo’n kwalificatie irrelevant. Wat zou het dat Regers Pianoconcert (1910) vleugjes Brahms bevat? Opvallender zijn de dadendrang die uit het werkt spreekt, de vernuftige instrumentatie en vooral de verrassende melodiek, waardoor je de toontaal post-romantisch zou kunnen noemen. Dat het werk zelden gespeeld wordt ligt onder meer aan de veeleisende solopartij. Pianist Hamelin heeft een reputatie als supervirtuoos en hij trotseerde die uitdagingen ogenschijnlijk moeiteloos; hoewel hij vooral imponeerde met zijn helder-poëtische spel en magische momenten van verstilling.

Bekijk een overzicht van onze recensies over muziek

Lees verder…….