Het NFF toont veel verhalen van mannen over tobbende mannen

De generatie studenten die dit jaar is afgestudeerd aan de Nederlandse Filmacademie en de filmopleidingen aan de diverse kunstacademies en hogescholen heeft één ding gemeen: ze voltooiden hun studie tijdens de pandemie en moesten dus een groot deel van hun tijd vanachter hun bureau, een zoomscherm of met kleine, afgeschaalde producties hun vak leren en hun positie in een zeer competitieve industrie bepalen. En dat terwijl film een sociaal medium is, het maken een groepsproces, een optelsom.

En toen ging de wereld weer open en konden ze hun films gaan maken. Zo’n zeventig werden er dit jaar ingezonden naar het Nederlands Filmfestival (NFF), waarvan er dertig werden geselecteerd en negen genomineerd voor de vier studentenprijzen die maandag op het NFF in Utrecht werden uitgereikt. Zoals gebruikelijk vertellen die veel persoonlijke verhalen. Maar ook valt op dat al die genomineerden vanuit het kleine naar iets groters kijken. Werd er het afgelopen decennium nogal veel genavelstaard in Nederlandse eindexamenfilms, zeker in vergelijking met het buitenland, dit jaar domineert een meer bezonken indruk. Zou het komen doordat de makers meer tijd hadden om na te denken? Om andere films te bekijken en zo een groter referentiekader op te bouwen? Leer je films maken niet alleen met je handen, op de set, maar ook met je ogen, voor een scherm?

Vervreemding en disconnectie

De EY Talent Award ging naar het filmgedicht Void Between Us en de NFF Talent Award werd uitgereikt aan het licht magisch-realistische Over een pastoor op regenlaarzen. Beide films zoeken respectievelijke een visuele en een scenariotechnische vorm om uitdrukking te geven aan een gevoel van vervreemding en disconnectie.

De KNF-prijs van de Nederlandse filmjournalistiek ging naar de HKU-afstudeerfilm Verwoede pogingen die een satirische vorm vond voor de levensvragen die voortkomen uit datzelfde gevoel geen contact met de wereld (meer) te kunnen maken. Een Aanmodderfakker-achtige eeuwige adolescent wordt door zijn zwangere vriendin naar een zingevingscursus gestuurd en ontpopt zich binnen de kortste keren tot frauduleuze zelfhulpgoeroe. Tot hij iemand tegenkomt die gewoon echt de weg kwijt is.

Ook Rosa Ruth Boesten, die al in 2013 afstudeerde aan de Filmacademie, werd maandag bekroond. Zij won de Filmprijs van de Stad Utrecht voor beste debuut voor Master of Light, een portret van schilder George Morton voor wie zijn kunst een manier is om na zijn gevangenisstraf weer te rehabiliteren. Haar film kreeg dit voorjaar ook al de Grand Jury Prijs op het Texaanse South by Southwest-festival.

Lees ook: Goed geacteerd rouwdrama levert zware opening NFF op

Observerende beelden

Volwassen worden is in al deze films een thema. Soms lukt het niet, zoals in Verwoede pogingen en in de korte documentaire Jongen van Hout van Eva Oosterveld (Filmacademie, drie nominaties). De veertienjarige Stijn wordt hierin wegens agressie en middelengebruik van school gestuurd. Hij moet aan de slag in een houtwerkplaats. Kalme observerende beelden tonen de uitzichtloosheid van zijn situatie. Hoop vinden in een half uur film is misschien ook te veel gevraagd.

Een portret van ‘beter laat dan nooit’ volwassenwording toont de beeldschone melancholische stop-motionanimatie Rotkind. Anej Golcar van de Willem de Kooning Academie kreeg twee nominaties voor het verhaal over de zestigjarige Harry, die na de dood van zijn moeder zijn eigen stem vindt in een huis waar elk object een echoput is voor haar gemopper – dankzij een opzetmondje.

Ook It Will Rain gaat over een coming-of-age, maar dan op grotere schaal. Regisseur Amir Zaza, zelf als vluchteling uit Syrië naar Nederland gekomen, verwerkte semi-autobiografische herinneringen over twee broers die na vreedzame protesten in Damascus worden opgepakt en gemarteld. De flashbackstructuur van de film koppelt voortdurend levensbedreigende situaties aan een pijnlijk heden. Daarin wordt duidelijk dat vluchten niet alleen over levensbehoud gaat, maar ook over schaamte en spijt. De film viel in de prijzen dankzij de Fentener van Vlissingen Fonds Award voor beste artistieke prestatie voor production designer Muhammed Berber, maar is als geheel een van de meest bezonken en volwassen films.

De studentenfilms vertellen op Void Between Us na nog steeds wel veel verhalen van mannen over tobbende mannen. Dat zegt net zo veel over de jury’s als over de opleidingen en de studenten. Er werd op het NFF het hele weekend gediscussieerd hoe de Nederlandse filmindustrie inclusiever moet. Er gebeurt al veel. Maar de opleidingen moeten daar ook een actieve rol in spelen. Zeker nu er zo veel tijd voor bezinning is geweest.