Een nieuwe tegenvaller voor Philips: als onderdeel van een schikking met de Amerikaanse toezichthouder FDA is besloten dat het geen apneu- en beademingsapparaten meer mag verkopen in de Verenigde Staten. Dat is een flinke hap uit Philips’ afzetmarkt voor deze apparaten. Onder gebruikers van de apparaten zitten veel veteranen en mensen met overgewicht, die de VS meer heeft dan bijvoorbeeld landen in Europa of Azië.
En het ging al niet goed met de verkopen van het bedrijf. In de laatste drie maanden van 2023 verkocht Philips voor het zevende kwartaal op rij weer minder ziekenhuisapparatuur. Dat maakte het concern maandag bekend bij de presentatie van de jaarcijfers.
Ondanks de beslissing van de FDA, vastgelegd in een zogeheten consent degree, waarin wordt bepaald welke producten Philips wel en niet mag verkopen op de Amerikaanse markt, blijft de financieel topman Abhijit Bhattacharya positief – bij de toelichting op de cijfers hekelde hij reeds verschenen negatieve nieuwskoppen. Philips verwacht dit jaar alsnog een omzetgroei van 3 tot 5 procent.
Het bedrijf draait verlies, maar lijkt zich tot nu toe wel te kunnen weren tegen de verschillende problemen van de laatste jaren – terugroepacties, dalende verkopen, rechtszaken. Het verlies was in 2023 bijvoorbeeld veel lager dan in 2022: 463 miljoen euro tegenover 1,6 miljard euro. Dat is deels te verklaren door licenties op vroegere uitvindingen, waar het bedrijf nog altijd veel geld aan verdient.
Ook een reeds aangekondigde reorganisatie, waarbij in tegenstelling tot bij eerdere bezuinigingen ook flink in het onderzoekslab wordt gesneden, moet bijdragen aan een sterkere financiële positie. Daarbij worden 10.000 banen geschrapt. Dat veel van die ontslagen in het onderzoekslab vallen, past in de eerder ingezette koers van Philips om de bedrijfsstructuur te versimpelen. Het verkocht alle bedrijfstakken behalve de medische en stapte daarmee af van dat waar het bekend om stond: de gloeilampen, televisies, halfgeleiders. Philips richt zich enkel nog op het ontwikkelen van medische apparatuur. Dat maakt het verkoopverbod van de apneu- en beademingsapparaten in de VS extra pijnlijk.
Naast bezuinigingen en een nieuwe bedrijfsstructuur maakt het bedrijf nog steeds een miljardenomzet die voor de benodigde buffer zorgt. Al daalde die omzet wel iets ten opzichte van een jaar eerder: van ruim 5,4 miljard euro naar een kleine 5,1 miljard.
Lees ook Stierf Erno door zijn apneu-apparaat?
Slepend conflict
Naast de bekende slaapapneu-affaire, waar Philips in 2021 5,5 miljoen apparaten voor moest terugroepen, kreeg de FDA eind vorig jaar ook meldingen over problemen met de Dream Station 2, een ander apneu-apparaat, en riep Philips zo’n 340 mogelijk gebrekkige medische scanners terug.
Het kostte het bedrijf veel geld: boven op afschrijvingen van 1,3 miljard en 575 miljoen euro komt nu een reservering van 363 miljoen euro. En dat zal alleen maar meer worden. De nieuwe afspraken in de schikking met de FDA, ook wel het consent decree, waarin wordt vastgelegd welke producten Philips wel en niet mag verkopen op de Amerikaanse markt, zijn een volgende stap in het slepende conflict tussen Philips en de FDA.
Dat conflict draait om de mogelijke gezondheidsrisico’s van het gebruik van de beademingsapparaten van dochterbedrijf Respironics. Toen Philips in de zomer van 2021 een terugroepactie aankondigde van 15 miljoen apparaten, wees het bedrijf zelf op ernstige gezondheidsrisico’s. Tienduizenden Amerikanen meldden vervolgens gezondheidsklachten en sterfgevallen bij de FDA. Sindsdien communiceert Philips dat de apparaten hoogstwaarschijnlijk wel veilig zijn, maar die claim wordt door de FDA openlijk in twijfel getrokken. Als gevolg van het consent decree mag Philips de beademingsapparaten pas weer aanbieden op de Amerikaanse mark als naar het oordeel van de FDA de productieprocessen bij Respironics weer op orde zijn. In de rest van de wereld blijft Philips de apparaten gewoon verkopen, zei topman Roy Jacobs in de toelichting op de jaarcijfers.
Jacobs wilde maandagochtend niet zeggen wanneer de schikking met de FDA over de apneu-apparaten openbaar wordt. Er moeten nog details worden uitonderhandeld, waarna de Amerikaanse rechter en de toezichthouder zelf de overeenkomst moeten goedkeuren.
Waslijst aan overtredingen
Het is niet voor het eerst dat de FDA Philips verbiedt bepaalde medische apparatuur in de VS te verkopen. In 2018 sloot Philips noodgedwongen een fabriek in Cleveland waar het scanners maakte, nadat de toezichthouder een waslijst aan overtredingen had geconstateerd. Zo hield Philips klachten niet goed bij en greep niet adequaat in bij softwareproblemen. Iets vergelijkbaars speelde in de Amerikaanse fabriek waar Philips defibrillatoren (AED’s) maakt. Tussen 2017 en 2020 legde de FDA de fabriek stil, omdat de klachtenadministratie en risico-analyses niet op orde waren en producten slecht werden getest.
Los van de slaapapneu-affaire loopt er een omvangrijke letselschadezaak tegen Philips bij de rechtbank in Pittsburgh, Pennsylvania – waar het hoofdkantoor van Respironics staat. Ook onderzoekt het Amerikaanse ministerie van justitie of er strafbare feiten zijn gepleegd door Philips voorafgaand aan de terugroepactie. Uit onderzoek door NRC en twee Amerikaanse nieuwsorganisaties bleek in september dat Philips duizenden klachten over de beademingsapparaten had verzwegen voor de toezichthouders.
De problemen in de VS staan in schril contrast met de situatie in Europa. Europese medische toezichthouders zijn tot nu toe veel minder streng voor Philips dan de FDA. Datzelfde gebeurde de vorige twee keer dat Philips in aanvaring kwam met de Amerikanen. Ook toen bleef Philips de wereldmarkt bedienen, vanaf andere (productie)locaties.
De problemen van Philips zijn goed nieuws voor concurrent ResMed, de andere grote speler op de wereldmarkt voor apneu-apparaten. Philips had een groot deel van de lucratieve Amerikaanse markt in handen, maar zag de afgelopen twee jaar veel klanten overstappen naar ResMed-apparaten.
Op de beurs daalde het aandeel van Philips na het nieuws maandag met 6 procent, aan het eind van de dag was dat iets bijgetrokken tot een daling van 5 procent.
