Van de starters op de arbeidsmarkt verandert 40 procent binnen twee jaar van baan. Dat percentage is niet per se alarmerend. Misschien lonkt elders een mooiere job of een beter salaris. Wellicht noopt de liefde tot verhuizen. Zo zijn tal van redenen denkbaar.
Zorgelijker wellicht: van de beginnende leraren en de afgestudeerde verpleegkundigen vertrekt 20 respectievelijk 14 procent naar een andere sector omdat ze zich onvoldoende voorbereid voelen op hun werk.
„Dat zijn percentages die de samenleving zich eigenlijk niet kan permitteren”, vindt de Maastrichtse onderzoeker Niels van der Baan. „Economisch niet vanwege een nijpend tekort aan arbeidskrachten, menselijk niet omdat beginnende werknemers door die mismatch veel stress ervaren, uitvallen en soms zelfs voor altijd verloren gaan voor de arbeidsmarkt.”
De oplossing is volgens Van der Baan (Den Bosch, 1990) betrekkelijk eenvoudig: goede begeleiding in het hoger onderwijs en in de eerste jaren op de werkvloer kan de overgang een stuk makkelijker maken.
Hij promoveerde er onlangs op aan de Universiteit Maastricht, met het proefschrift Facilitating the education-to-work transition. Coaching for employability unravelled. „Goede coaching, in samenspel tussen onderwijs en werkgevers, helpt. Dat blijkt ook uit gesprekken die ik voor mijn onderzoek voerde met jonge mensen.”
Dat Van der Baan op dit onderwerp promoveerde, is niet geheel toevallig. Hij weet uit eigen ervaring hoeveel verschil goede begeleiding kan maken. Als driejarige kreeg hij door een virusinfectie hersenvlies- en hersenontsteking. Therapie en revalidatie hielpen hem weer op weg, al bleven aanpassingen nodig. „Het was prettig als ik iets meer tijd kreeg, en mijn handschrift is behoorlijk moeilijk leesbaar. Dus verdiende het aanbeveling mij op de laptop te laten werken.”
Verkeerde keuzes
Zijn onderwijscarrière begon met vmbo-t, waarna hij stapelde tot aan een master management of learning aan de economiefaculteit in Maastricht. Onderweg zag hij situaties waar coaching had kunnen helpen; om verkeerde keuzes te voorkomen, bijvoorbeeld, en om tijdig van richting te veranderen. „Zelf volgde ik aanvankelijk een opleiding tot leraar Engels. Maar ik kreeg het managen van een klas met dertig of meer leerlingen niet onder knie.”
De overstap van school naar bedrijfsleven, met veel meer en andere dynamiek, kan behoorlijk wennen zijn
Toen hij een bijbaan had bij telecombedrijf Vodafone, zag hij leeftijdgenoten worstelen met de overgang van onderwijs naar werk. „Op scholen en universiteiten is veel goed geregeld, stabiel en voorspelbaar. Beginnen in het bedrijfsleven, met veel meer en andere dynamiek, kan dan voor sommigen behoorlijk wennen zijn.”
Van der Baan kent de vooroordelen over mensen van zijn generatie: ze zouden al bij het eerste zuchtje wind omvallen en overal gepamperd willen worden. Dat laatste is niet wat hij voor ogen heeft met zijn pleidooi voor goede coaching. „Uitdagingen aangaan en strijden horen bij het leven.”
Open houding
Zo is het dus niet de bedoeling beginners in een baan een ‘curlingcoach’ te geven, iemand die alle complexiteit wegveegt. Zelfs bij de term ‘coach’ maakt de kersverse doctor een kanttekening. „Het is een gedevalueerd begrip aan het worden. Het gaat mij er niet om dat de starter per se begeleiding krijgt van iemand die zich coach noemt. Het mag gewoon een ervaren collega zijn of iemand anders in de naaste werkomgeving. Noem hem of haar ‘mentor’, of wat dan ook. Waar het om gaat, is dat de startende werknemer zich comfortabel voelt, en voldoende veilig om ervaringen en gevoelens te delen.”
Goede begeleiding helpt om te reflecteren op ervaringen en ambities, stelt Van der Baan. „Op den duur maakt een coach zich overbodig: dan gaan jonge mensen zichzelf die essentiële, wezenlijke vragen stellen. Binnen twee à drie jaar zijn ze – normaal gesproken – sowieso gewend aan de werkvloer. Aan het coachingtraject houden ze een ook een open houding voor nieuwe uitdagingen over, de wil om levenslang te blijven leren.”
