Gaspar Noé: ‘Lsd is kinderspel vergeleken met dementie’

Vortex van regisseur Gaspar Noé vertelt het verhaal van een ouder stel (Françoise Lebrun en Dario Argento), waarvan de vrouw lijdt aan alzheimer. De film speelt zich vrijwel volledig af in een bescheiden appartement in Parijs. De vrouw raakt steeds meer in de greep van haar verwarring, terwijl de man probeert nog iets van zijn dagelijks leven als schrijver van boeken over film in stand te houden. De film van beroepsprovocateur Gaspar Noé (Irréversible, Enter The Void) is volledig verteld in ‘split-screen’, waardoor steeds twee scènes tegelijk in beeld te zien zijn.

Zonder Covid was de film vermoedelijk niet ontstaan. Door de lockdowns lagen vele filmprojecten plotseling stil. Noés producent vroeg hem of hij nog een idee had voor een film op één locatie met een beperkt aantal personages. Zo ontstond Vortex, dat deels is geïnspireerd op Noés eigen ervaringen met de ziektegeschiedenis van zijn inmiddels overleden moeder.

Lees ook de recensie: ‘Vortex’: verdwaald in het doolhof van het geheugen

„Ik wilde het verhaal van een ouder stel waarvan de vrouw alzheimer heeft meer als een documentaire vertellen. Niet gestructureerd als een klassiek verhaal, zoals in Amour van Michael Haneke”, zegt Noé per zoom-verbinding uit Parijs. „Amour vind ik een heel mooie film, maar zelf wilde ik dichter bij de realiteit van de dagelijkse worsteling van mensen met vormen van dementie blijven.”

Hersenbloeding

Twee jaar geleden werd Noé zelf getroffen door een hersenbloeding. Daardoor brak een nieuwe fase aan in zijn leven. „Ik moest radicaal stoppen met ongeremd feesten met drank en drugs. Ik ben inmiddels twee jaar clean. Ik drink nog wel bier en wijn, maar ik heb geen sterke drank meer aangeraakt, geen drugs, niet één joint of sigaret gerookt. Ik heb zo’n stevige waarschuwing gehad, dat ik die wel serieus móést nemen. Ik maak nu films die clean zijn voor mensen die clean zijn.

„Ik heb zelf veel ervaring met psychedelische middelen. Maar ik kon mijn eigen ervaringen totaal niet vergelijken met de pure staat van angst waarin mijn moeder verkeerde, toen ze haar geest begon te verliezen aan alzheimer. Zelfs als je een overdosis lsd neemt, ben je hooguit 24 uur van de kaart. Dementie gaat altijd door.

„Mijn moeder begon mij aan te zien voor mijn vader. Als een verpleegster haar kamer binnenkwam, dacht ze dat ze haar moeder zag. Leven met dementie is een leven van permanente angst en verschrikking. De meeste mensen willen daar liever niet over praten, laat staan een film over zien. Toch gaat het thema ons allemaal aan. Aan de andere kant: Amour van Haneke was een heel succesvolle film. Misschien is er toch een publiek te vinden.

Split-screen

„Aanvankelijk was het niet mijn plan om de hele film met twee camera’s en in split-screen te maken. Na de eerste draaidag was duidelijk dat er iets ontbrak. Toen ik de rushes zag was meteen duidelijk dat de scènes met slechts één personage veel sterker waren dan die met twee personages. Daarom zijn we vanaf de tweede dag met een tweede camera gaan draaien.

„Vervolgens hebben we vijf weken gedraaid in een klein appartement dat we speciaal voor de film hadden ingericht. Ik had het gevoel dat ik in een duikboot leefde: met een crew van twintig, dertig man in zo’n klein appartement. Iedereen droeg vanwege Covid mondkapjes. Mijn opluchting was enorm, toen ik na vijf weken weer boven kon komen.

„Ik ben meer mensen verloren die me na stonden de laatste jaren, aan Covid of aan ouderdom. Dat heeft de film zeker beïnvloed. Is Vortex een film over de dood? Ik weet het niet. In de werkelijkheid bestaat de dood niet. Waar de dood is, houdt het leven op. In dat opzicht is de dood net zoiets als een droom. De film gaat overigens niet alleen over de aftakeling en het sterven van de twee personages, maar ook over de dood van hun appartement. Dat is net zo goed een belangrijk sterfgeval in de film.

„Vortex is in ieder geval een film zonder enige menselijke ijdelheid. Het goede van ouder worden is dat je nederigheid leert. Als je twintig bent denk je dat je Napoleon bent, die de wereld gaat veroveren, of je nu wel of niet over talent beschikt. Je wilt je kunnen meten aan je helden. Maar iedereen eindigt als een trillende hoop ellende in een hospice. Zo is het leven voor ons allemaal.”