Energiecrisis voor Shell juist gunstig: recordwinst van bijna 40 miljard dollar

Het moet lekker beginnen zijn. De kersverse topman van Shell, Wael Sawan, net een maand aan de slag, mocht donderdag klinkende cijfers presenteren. Het oliebedrijf heeft het afgelopen jaar bijna 40 miljard dollar winst gemaakt. Dat is meer dan een verdubbeling van de winst in het jaar ervoor, en het vorige record van 31 miljard dollar (uit 2008) verbleekt erbij.

Het was natuurlijk niet echt zijn persoonlijke verdienste – Sawan nam het stokje over de dag nadat het succesjaar waarover de cijfers gingen eindigde. Maar je eerste grote presentatie naar de buitenwereld beginnen met resultaten die aandeelhouders kunnen bekoren, vindt elke bestuursvoorzitter doorgaans prettig. Zichtbaar ontspannen ging de 48-jarige Libanees-Canadees – blauwe blouse, geen das, bovenste knoopje los – door de boekhouding. Op kritische vragen van journalisten antwoordde hij uitgebreid en opgeruimd. „Bedankt voor je vraag! Wie volgt?” Zijn voorganger Ben van Beurden, die tijdens de coronacrisis nog een recordverlies van 21,7 miljard te verwerken kreeg, bedankte hij voor de „solide basis”.

Bekoren deden de cijfers aanvankelijk, al zakte de aandelenkoers aan het einde van de dag toch weer in. De waarde van een aandeel steeg in de uren na de publicatie van de cijfers met bijna 2 procent, naar iets meer dan 27 euro per aandeel. De cadeautjes voor beleggers die Shell tevens aankondigde, zullen dat sentiment ongetwijfeld hebben geholpen. Shell gaat voor nog eens 4 miljard dollar eigen aandelen inkopen – iets waar aandeelhouders vaak blij mee zijn want de toekomstige winsten worden daardoor onder een kleinere groep beleggers verdeeld. En de dividenduitkering over het afgelopen kwartaal wordt met 15 procent verhoogd.

Profiteren van de crisis

Shell, dat in meer dan zeventig landen actief is en ruim 80.000 mensen in dienst heeft, profiteert van de energiecrisis, waar veel burgers en bedrijven daar juist last van hebben. Afgelopen jaar kneep Rusland de gastoevoer naar Europa steeds verder af, als represaille voor westerse sancties die het Westen weer had ingesteld tegen Rusland als straf voor de invasie van Oekraïne. Het veroorzaakte energieschaarste, waarna de prijzen de lucht in schoten. Shell is in dat gat gesprongen. Het heeft enorme hoeveelheden vloeibaar gas (zogeheten lng) naar Europese landen verscheept om de ergste nood te lenigen. Die vrachten werden tegen recordprijzen verkocht.

Shell ziet dat zelf als een belangrijke bijdrage in de bestrijding van de crisis. Des te meer energie Shell op de markt brengt, des te minder druk op de prijzen. Maar politici en consumenten in westerse landen denken daar heel anders over. In de Verenigde Staten haalde president Joe Biden woensdag opnieuw hard uit naar de Amerikaanse oliereus ExxonMobil, die eveneens een recordwinst heeft geboekt in 2022 (ruim 55 miljard dollar). Exxon zou vooral aan zijn aandeelhouders denken, maar klantennauwelijks helpen. Eerder vorig jaar had de president Exxon ook al eens beschuldigd van het maken van „oorlogswinsten”. Het bedrijf zou zelfs de productie bewust laag houden om zo de schaarste in stand te houden, en de prijzen dus hoog.

Lees ook: Biden hekelt ExxonMobils ‘buitensporige’ winst van 56 miljard

In meerdere Europese landen, zoals Nederland, Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk, hebben regeringen inmiddels speciale belastingen ingevoerd om de „excessieve” winsten van oliebedrijven af te romen. Of ze eisen zogenoemde ‘solidariteitsbijdragen’. De opbrengsten daarvan worden vervolgens gebruikt om de energierekeningen van consumenten en bedrijven te drukken. Als de olie- en gasbedrijven zelf de klant niet willen helpen, dan moet het maar op deze manier, lijkt de gedachte. De heffingen in Europa gaan Shell samen zo’n 2,3 miljard dollar kosten, zei Sawan donderdag.

Shell lijkt die belastingen overigens netjes te gaan betalen. Exxon daarentegen verzet zich juist tegen met name de ‘meevallersbelasting’ die de Europese Commissie heeft voorgesteld, omdat die „onwettig” zou zijn. Het bedrijf is naar het Europese Hof van Justitie in Luxemburg gestapt.

Kritiek op vergroeningsplan

Volgers van Shell keken donderdag ook nauwgezet naar andere zaken dan de cijfers. In het bijzonder letten zij op hoeveel nadruk de nieuwe topman in zijn eerste optreden voor het grote publiek zou gaan leggen op de verdere verduurzaming van Shell. Dat is een belangrijk dossier voor Sawan, omdat een flinke groep aandeelhouders wil dat Shell hier meer vaart mee maakt – al is er eveneens veel steun voor het huidige vergroeningsbeleid. Het pensioenfonds ABP, dat miljarden beheert, trok zijn beleggingen in Shell vorig jaar terug, omdat het bedrijf onvoldoende zou opschieten met vergroenen.

Op dit moment is de divisie hernieuwbare energiebronnen maar een relatief klein onderdeel. Tegenover de bijna 6 miljard dollar winst die de gasdivisie vorig kwartaal maakte, boekte deze tak net geen 300 miljoen dollar winst. Van alle kapitaaluitgaven die Shell afgelopen jaar deed, streek 14 procent (3,5 miljard dollar op 24,8 miljard) hier neer.

Oprichter Mark van Baal van de activistische aandeelhouder Follow This stelt daarover: „Shell kan niet beweren in transitie te zijn zolang de investeringen in fossiele brandstoffen de investeringen in duurzame energiebronnen overschaduwen.”

Topman Sawan, die al sinds 1997 bij Shell werkt, reageerde op die kritiek door te stellen dat Shell in werkelijkheid veel meer geld investeert in de transitie. Ook bij andere divisies worden bijvoorbeeld kapitaaluitgaven gedaan die bedoeld zijn om te verduurzamen, maar die vallen niet onder die 14 procent. Grote veranderingen in het investeringsbeleid voor volgend jaar kondigde hij niet aan. Sawan benadrukte meerdere malen dat het belangrijk is dat de energievoorziening groener wordt, en dat Shell daar een rol in moet spelen. Maar het is volgens hem ook belangrijk dat er voldoende energie is en dat die betaalbaar is. Dus heel rigoureus kan de omslag niet zijn, want wind en zon zijn nu nog vrij wispelturige energiebronnen. De omslag moet dus „gebalanceerd” zijn, zei Sawan.

Gevraagd of het ergste van de energiecrisis inmiddels achter de rug is, waarschuwde Sawan verder dat Europa „nog niet uit de problemen is, en dat voorzichtigheid daarom geboden blijft”. De schaarste blijft mogelijk nog wel even, vermoedt hij. Afgelopen jaar had Europa bovendien „best wat geluk”, omdat het een relatief milde winter was en China nog op slot zat vanwege het coronavirus, waardoor ook daar de vraag minder groot was dan normaal.

Nu China weer uit de lockdown is gekomen wordt het plaatje voor komend jaar onvoorspelbaarder. Wat voor Shell en zijn inkomsten overigens niet ongunstig kan zijn.