Energiecrisis raakt openbaar vervoer hard, meer verschraling dreigt

Stads- en streek-vervoerders in Nederland vrezen dat zij volgend jaar nog minder bussen, trams en metro’s kunnen laten rijden, omdat hun energiekosten fors zijn gestegen. Dat stelt OV-NL, de branchevereniging van openbaarvervoerbedrijven in Nederland. „De bedrijfsvoering van de ov-bedrijven staat onder druk”, schrijft OV-NL aan het kabinet.

Bedrijven in het stads- en streekvervoer hebben nu al minder inkomsten dan in voorgaande jaren. Het aantal reizigers ligt nog steeds gemiddeld 15 procent lager dan voor de pandemie. Dat dreigt de komende maanden al te leiden tot een verschraling van de dienstregeling. Nu komen daar nog eens de hogere kosten bij voor elektriciteit, gas en diesel.

Volgens OV-NL zijn de bedrijven in het stads- en streekvervoer vanaf komend jaar tientallen miljoenen euro’s meer kwijt aan energie. In totaal zou het gaan om zo’n 180 miljoen euro per jaar. Het Rotterdamse vervoerbedrijf RET en de Amsterdamse vervoerder GVB zien hun energierekening verdrievoudigen.

Vervoerbedrijven mogen de hogere energiekosten niet zonder meer doorberekenen aan hun reizigers. De tarieven worden periodiek vastgelegd na overleg met onder meer reizigersorganisaties. Voor een verhoging van de veertarieven naar Terschelling en Vlieland – vanwege de hoge brandstofprijzen – moest het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat laatst officieel toestemming geven.

Lees ook: Ov-bedrijven willen langer steun, want de reizigers blijven weg

Energie-intensief mkb

De stads- en streekvervoerders vragen hulp van het kabinet. Donderdag stemt de Tweede Kamer over een motie van GroenLinks en PvdA om de vervoerders te hulp te komen in deze energiecrisis. Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat, CDA) wil de energieproblemen laten onderzoeken.

De vervoerbedrijven hoopten dat ook het openbaar vervoer een tegemoetkoming zou krijgen in de energiekosten, net als laatst scholen, culturele instellingen en zwembaden.

En half oktober kondigde het kabinet al een tegemoetkoming aan voor energie-intensieve midden- en kleinbedrijven. Destijds stelde het kabinet dat „voor de (semi-)collectieve sector moment wordt bezien in hoeverre hogere energiekosten een probleem vormen”. Compensatie blijft vooralsnog uit.

Het ov kan overigens wel vanaf 1 januari aanspraak maken op een transitieregeling van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Die bestaat in totaal uit 150 miljoen euro. Het is een garantieregeling voor vervoerbedrijven wanneer hun inkomsten achterblijven na de coronacrisis.

Groene stroom

In Nederland rijden vrijwel alle treinen, trams en metro’s op groene stroom afkomstig van windparken. Alleen in sommige delen van het land, waar het spoor nog niet is geëlektrificeerd, rijden nog dieseltreinen.

De prijs van groene stroom is, door de werking van de markt, gekoppeld aan de (sterk gestegen) gasprijs. Daarmee is ook de elektriciteitsrekening voor vervoerders sterk gestegen, ook al zijn de productiekosten voor hun groene stroom niet hoger.

Van alle bussen in Nederland rijdt 70 procent nog op diesel. Volgens onderzoeksbureau CROW in Utrecht is 21 procent van de bussen in Nederland elektrisch en rijdt 9 procent op gas. Nederland had in 2021 1.363 emissievrije bussen; dat was meer dan in veel grotere landen als Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Vanaf 2025 moeten alle nieuwe bussen in Nederland emissievrij zijn. In 2030 geldt dat voor alle bussen.

De hogere energieprijzen zijn overigens nog geen acuut probleem voor de Nederlandse Spoorwegen. Het spoorbedrijf heeft nog een contract met Eneco voor groene energie tot en met 2024. Als NS dit najaar de energie tot en met 2024 opnieuw had moeten inkopen, stelde het spoorbedrijf bij de publicatie van de halfjaarcijfers in augustus, was NS ruim 1 miljard euro duurder uit geweest. Vorig jaar verbruikte NS voor 238 miljoen euro energie (90 procent voor het rijden van de treinen, 10 procent voor de stations).