Elon, Sam en Mark: 2022 was het jaar waarin de miljardairs door de mand vallen

Niet elke miljardair is een visionair. 2022 was het jaar waarin succesvolle ondernemers hardhandig in aanraking kwamen met de werkelijkheid. Elon Musk, Sam Bankman-Fried en Mark Zuckerberg verspeelden hun eigen kapitaal en dat van anderen.

Drie drama’s in de techwereld: voer voor een boek, een speelfilm of een jaaroverzicht.

1 De mislukking van Elon Musk

• Musk kocht Twitter voor 44 miljard dollar, deels met Tesla-aandelen.
• Hij ontpopte zich als despoot.
• Tesla verloor 600 miljard dollar beurswaarde.

Een basketbalteam, een superjacht of een onbewoond eiland? Nee. Van alle dingen die Elon Musk – tot voor kort de rijkste persoon ter wereld – kan kopen, kiest hij het verliesgevende berichtennetwerk Twitter. Hij brengt in april een veel te hoog bod uit van 44 miljard dollar en probeert daar – vergeefs – onderuit te komen. In oktober wandelt hij als nieuwe eigenaar het Twitter-kantoor binnen, met wasbak en de woordgrap ‘let that sink in’.

Musk omringt zich bij Twitter met zijn eigen vazallen en duldt geen tegenspraak. Hij ontpopt zich als een impulsieve despoot die complottheorieën verspreidt.

Van zijn belofte – hij zou Twitter veranderen in een platform waar je alles kon zeggen – blijft weinig over. Trumps account mag terugkeren, maar Musk past censuur toe zoals het hem goeddunkt. Hij gooit journalisten van Twitter, verbiedt links naar andere sociale media en schrapt een account van iemand die de openbare locatiegegevens van zijn vliegtuig deelt.

Musk ontslaat in november de helft van het Twitterpersoneel. Zijn controversiële maatregelen jagen adverteerders – de belangrijkste bron van inkomsten – weg. De introductie van een betaalde Twitter-variant faalt drie keer. Toezicht en moderatie zijn zo gekortwiekt dat de EU wel moet ingrijpen omdat Twitter niet meer de vereiste middelen heeft om verspreiding van desinformatie en haatzaaien tegen te gaan.

Je kunt je verkneukelen om de mislukkingen van een multimiljardair, maar met Twitter dreigt een semi-publieke discussieplek verloren te gaan die moeilijk te vervangen is. Ook niet door Mastodon.

Het Twitter-avontuur raakt ook Musks andere bedrijven. Om het berichtennetwerk in de lucht te houden verkoopt hij extra aandelenpakketten in Tesla. Vorig jaar was Tesla meer dan duizend miljard dollar waard – nu 390 miljard. Tesla heeft niets aan een overwerkte baas die non-stop met Twitter bezig is. Musk wil stoppen zodra hij iemand kan vinden die „gek genoeg is om [hem] te vervangen”.

De vraag voor 2023: wie valt er eerder om: Musk of Twitter?

Lees ook: De Twitterchaos geeft de Nederlandse Mastodon-servers vleugels

2 Het bedrog van Bankman-Fried

• Cryptobeurs FTX ging failliet.
• Klanten verloren 8 miljard dollar.
• Topman Sam Bankman-Fried werd gearresteerd, handlangers bekenden schuld.

De speculatiemanie in bitcoin en andere digitale munten piekt tijdens de coronacrisis, als iedereen achter de computer gekluisterd zit (‘koopt allen NFT’s!’), in de angst de hype te missen. Ook 1,9 miljoen Nederlanders steken geld in cryptovaluta.

Een van de bakens van vertrouwen in deze schimmige wereld lijkt het FTX-imperium van de dertigjarige Amerikaan Sam Bankman-Fried (SBF). FTX, een grote cryptobeurs met een miljoen klanten, is begin dit jaar in theorie 32 miljard dollar waard. Maar Bankman-Fried blijkt een boef – niet de weldoener die hij pretendeert te zijn.

In tegenstelling tot wat SBF zijn klanten belooft, zet hij hun vermogens in voor (flits-)handel in bitcoins en nog onbekendere munten. Een hoop jargon, maar weinig wol. Dit piramidespel is bedoeld voor speculatie via beleggingsvehikel Alameda. Verliezen worden gedekt met nog meer geld van klanten.

FTX wankelt al in mei als de zogenaamd stabiele munt Terra instort. Andere cryptobeurzen vallen eerder om, FTX zakt in november door het ijs als een rapport over de connectie met Alameda verschijnt. Binance, de grootste cryptobeurs ter wereld, zegt het vertrouwen op in FTX. Dan wil iedereen zijn geld weghalen – maar dat blijkt er niet meer te zijn.

FTX-klanten verliezen naar schatting 8 miljard dollar, ook particulieren die er hun pensioen of studiegeld stalden. SBF is op borg vrij: hij ontkent opzet, zijn handlangers bekenden al schuld.

De vraag voor 2023: Waar vindt de volgende crash plaats? De cryptowinter belooft lang en koud te worden, met veel strenger toezicht.

3Het zwarte gat van Zuckerberg

• Recordverlies op de beurs: Meta verloor in één dag 232 miljard dollar.
• Zuckerberg verloor 100 miljard dollar van zijn eigen vermogen.
• ‘Metaverse’ in aanbouw lijdt 10 miljard verlies per jaar.

Wie dacht dat big tech alleen maar kan groeien heeft het mis. Meta, het bedrijf achter Facebook, Instagram en Whatsapp, verliest in 2022 twee derde van zijn beurswaarde (op dit moment nog 310 miljard dollar). Beleggers zijn niet overtuigd van de strategie van oprichter Mark Zuckerberg.

In februari verliest Meta in één dag 232 miljard dollar marktwaarde: een record in de geschiedenis van de Amerikaanse beurs. Zuckerberg raakt 100 miljard van zijn eigen vermogen kwijt. Hij ziet bovendien Sheryl Sandberg vertrekken, de operationeel directeur die jarenlang Facebooks groei bewaakte.

Zuckerberg, alleenheerser, ontslaat in november tienduizend Meta-medewerkers en bezuinigt nauwelijks op Reality Labs. Dat is de tak die het metaverse bouwt, een 3D-versie van internet. Te bezoeken met een computerbril (vooralsnog virtual reality en ‘mixed’ reality, waarbij je de omgeving nog enigszins kunt zien). Mensen zweven er rond als computerpoppetjes. Benen werken nog niet in het metaverse; tijdens de laatste demonstratie in oktober werden ze gespeeld door ‘beenacteurs’.

De software rammelt, de brillen vallen tegen en na de pandemie is de behoefte aan rondhangen in ‘cyberspace’ bekoeld. Maar het metaverse laat Zuckerberg niet meer los: Reality Labs is een zwart gat waarin elk jaar 10 miljard dollar verdwijnt. Het oude Facebook van de privacyschandalen en de agressieve overnames is nog niet verdwenen. Deze vrijdag werd bekend dat Meta voor 725 miljoen dollar schikt vanwege het Cambridge Analytica-schandaal, en er wacht nog een Europese boete voor machtsmisbruik.

Eén lichtpuntje: door de puinhoop bij Twitter en het groeiend ongemak over TikTok lijkt Meta opeens het braafste jongetje van de klas. Als je de lat maar laag genoeg legt.

De vraag voor 2023: Besluit Zuckerberg bij te sturen, als hij inziet dat Reality Labs de economische werkelijkheid niet kan ontlopen?