Was het een bedevaart geweest, dan zou je volgens Nadia Calvino kunnen zeggen: er moeten nog wel wat kilometers afgelegd worden. Maar, benadrukte de Spaanse minister van Financiën donderdag: „De kathedraal komt in zicht.”
Calvino maakte de vergelijking na afloop van een zoveelste overleg tussen Europese financiënministers over hervorming van de zogeheten ‘begrotingsregels’. En heel vergezocht is haar analogie misschien niet eens. Want ook hier is het pad lang, inspannend en ingewikkeld. En doemt bij deelnemers af en toe de vraag op: halen we het wel?
Terwijl de Europees zeer gevoelige discussie over de begrotingsregels in de eindfase zou moeten komen, liggen de verschillende posities immers nogal altijd ver uiteen. De ambitie om er vóór het einde van dit jaar uit te komen is groot, maar vooralsnog blijft volgens betrokkenen onduidelijk hoe een uiteindelijk voorstel er precies moet uitzien. Vraag is ook of van de ambitie de regels te versimpelen nog veel overblijft, nu steeds meer voorwaarden worden ingebouwd.
Individuele afspraken
De discussie gaat over de vraag hoe EU-landen hun nationale begroting moeten inrichten. In principe zijn daarvoor in de EU twee grondregels: een maximale staatsschuld van 60 procent van het bruto binnenlands product en een begrotingstekort van hooguit 3 procent. De regels zijn er om de financiële stabiliteit van de EU te garanderen, in de praktijk worden ze slecht nageleefd en nauwelijks door Brussel gehandhaafd.
Nogal wat landen zitten boven de toegestane 60 procent staatsschuld
Aanleiding voor een grondige herziening, waarbij de Europese Commissie in april van dit jaar voorstelde meer maatwerk toe te staan en met lidstaten individueel afspraken te gaan maken over een schuldreductieplan. Nogal wat landen zitten momenteel immers boven de toegestane 60 procent staatsschuld: van België (105 procent) via Frankrijk (110 procent) tot absolute toppers Italië (144 procent) en Griekenland (170 procent).
Hen te snel dwingen tot schuldafbouw zou niet alleen economische malaise in gang zetten, maar volgens critici ook geen ruimte overlaten voor noodzakelijke investeringen in de klimaattransitie. En dus stelde Brussel voor met elk land individueel afspraken te maken, waarbij schuldreductie weliswaar een eis is maar landen ook extra ‘tijd’ kunnen kopen als ze belangrijke investeringen willen doen.
Lees ook Brussel presenteert voorstel voor aanpassing beladen begrotingsregels: compromis is in alles voelbaar
Het plan stuitte vooral in Berlijn op felle weerstand. Tot voor kort liet de Duitse financiënminister Christian Lindner geen moment onbenut om te benadrukken dat hij het ten diepste oneens is met het idee van méér flexibiliteit en maatwerk. Inmiddels lijkt de toon van de Duitser wel te veranderen. „Mijn optimisme is gegroeid”, zei een glimlachende Lindner donderdagochtend bij aankomst in Brussel.
Hij had dan ook reden voor tevredenheid. In nieuwe compromisvoorstellen die donderdag rondgingen, zitten nieuwe waarborgen ingebouwd om te garanderen dat landen niet alleen hun schuld terugbrengen, maar ook hun begrotingstekort ruim onder de 3 procent houden. Precies het type „heldere regels die niet eerst zus, dan weer zo politiek geïnterpreteerd kunnen worden”, waartoe Lindner ook in een interview met NRC in juni opriep.
Lees ook Duitse minister van Financiën: ‘Eigenlijk zouden nu ook aan Duitsland sancties moeten worden opgelegd’
Flexibiliteit
Maar over welke cijfers de Commissie precies moet gaan hanteren bij het controleren van schuldreductie en begrotingstekort is nog veel onenigheid. Net als over wat landen die hier weinig voor voelen, Italië bijvoorbeeld, terugkrijgen om de gewenste flexibiliteit van het nieuwe stelsel te behouden. Een voorstel om landen dan maar makkelijker uitstel te geven bij het reduceren van hun schuld stuit op verzet, bijvoorbeeld ook in Den Haag.
Een ingelast extra overleg van Europese financiënministers eind november moet een doorbraak forceren. Belangrijker nog is dat zowel Lindner als zijn Franse collega Bruno Le Maire donderdag aangaven elkaar binnenkort te zullen opzoeken om op één lijn te komen. In Brussel wordt gehoopt dat zo’n Frans-Duits compromis uiteindelijk de opmaat zal vormen naar een Europees akkoord.
De deadline eind dit jaar is immers niet willekeurig. Nadat de begrotingsregels de afgelopen jaren waren uitgeschakeld vanwege pandemie en oorlog, treden ze per 1 januari weer in werking. Om te voorkomen dat deze oude regels weer van kracht worden, moeten de EU-ministers nog even vaart maken.
