Duitse kanselier Olaf Scholz: opgejaagde weifelaar of slimme strateeg?

Beter laat dan nooit. Dat is samengevat de politieke reactie in Duitsland op het besluit van Olaf Scholz om ten langen leste toch Leopard-gevechtstanks aan Oekraïne te leveren. Woensdagmiddag verdedigde de bondskanselier zijn beslissing in het parlement. Het gaat vooralsnog om één compagnie (veertien tanks) van het Duitse leger. Duitsland wil uiteindelijk met andere landen twee bataljons (in totaal tachtig tanks) samenstellen. Het zorgt behalve voor coördinatie ook voor training, logistiek, onderhoud en munitie.

De toezegging volgde op bijna een jaar smeken van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en maanden van onaflatende druk uit binnen- en buitenland op Scholz om de Leopards te leveren en andere landen met Leopards een exportvergunning te verlenen. Polen diende daar deze week een aanvraag voor in. Scholz bleef echter stug zwijgen – hetgeen door critici werd vertaald als aarzelen en door zijn woordvoerders uitgelegd als wachten tot er een internationale coalitie was gesmeed.

Lees ookHoe Washington met de leverantie van Abrams-tanks aan Oekraïne in één week 180 graden draaide

Want vanwege zijn pijnlijke geschiedenis staat Duitsland niet te trappelen om in zijn eentje tanks naar het Russische front te laten rollen – ook uit angst om in de ogen van Poetin als agressor te worden gezien. Dus, vond Scholz, moesten in elk geval de Amerikanen ook tanks sturen. Maar het Witte Huis zei tot woensdag: no thanks.

Leopard-fans hoopten eerst vergeefs dat het Duitse leveringsbesluit afgelopen vrijdag zou vallen, toen defensieministers uit vijftig landen zich verzameld hadden op de Amerikaanse legerbasis in het Duitse Ramstein. Daarna zetten ze in op zondag, toen Scholz op bezoek was in Parijs. Vervolgens keken ze reikhalzend uit naar de persconferentie van zijn defensieminister Boris Pistorius met NAVO-chef Jens Stoltenberg in Berlijn, dinsdagochtend. Weer niks.

De bekende Britse historicus Timothy Garton-Ash muntte intussen op Twitter het werkwoord ‘Scholzen’ – te weten: „het overbrengen van goede intenties, alleen om elke denkbare reden te gebruiken/vinden/verzinnen om die uit te stellen en/of te blokkeren”.

Plaaggeesten

Nu de kanselier eindelijk door de bocht is, rest de vraag of hij door het rekken van zijn besluit politiek kapitaal heeft verspeeld? Of toont hij zich juist een briljante strateeg, omdat hij de Amerikaanse president Joe Biden – naar verluidt in weerwil van het Pentagon – aan boord van zijn tankcoalitie heeft gekregen? Washington zal volgens Amerikaanse kranten nu toch tientallen Abrams-tanks sturen.

Het voorlopige antwoord in Duitsland luidt: misschien wel allebei.

Het duurde „veel te lang” zei een van de grootste criticasters van Scholz in het parlement, Marie-Agnes Strack-Zimmermann van coalitiepartij FDP – voordat ze het besluit bejubelde. „Natuurlijk was het voor het [Duitse] aanzien in Europa beter geweest als het besluit eerder was genomen”, reageerde Groenen-Bondsdaglid Anton Hofreiter, „maar beter laat dan nooit”.

Tegen „burgers met zorgen” zei Scholz dat de risico’s voor Duitsland beperkt blijven dankzij de internationale coalitie

Zelfs de grootste oppositiepartij, CDU, reageerde bij monde van haar leider Friedrich Merz, positief: „Het is de juiste beslissing.” Al was het, zei Merz, beter geweest als het besluit zondag in Parijs bekend was gemaakt. „Dan was het gezamenlijk politiek leiderschap geweest. Nu resteert het beeld van een opgejaagde twijfelaar.”

Lees ook: Hoeveel tanks krijgt Oekraïne, en wat doet Nederland? Vijf vragen over de leveranties

Woensdagavond zou Scholz op televisie een poging doen om zijn besluit uit te leggen aan het grote publiek, dat eerder volgens peilingen nagenoeg gelijk verdeeld was in voor– en tegenstanders van de tankzending. Tegen „burgers met zorgen” zei de kanselier in het parlement al dat de risico’s voor Duitsland dankzij de internationale coalitie beperkt blijven. „Vertrouw mij.”

De Duitse pers was alvast enthousiast. Ulrike Herrmann, van de linkse krant taz, noemde de transatlantische actie van Scholz in de talkshow van Markus Lanz bij tv-zender ZDF een „sensationeel diplomatiek succes”. „Waar het om gaat, is wat er van achteren uitkomt’, zo citeerde een commentaar in de liberale krant Die Zeit oud-kanselier Helmut Kohl (in 1984), alvorens te noteren dat de „riskante manoeuvre” van Scholz kostbare tijd heeft gekost en mogelijk blijvende irritatie heeft gewekt. „Toch moet men zeggen: het is gelukt”. Ook Die Zeit noemt het „een succes voor de veel geplaagde kanselier”.

Lars Klingbeil, van Scholz’ eigen SPD, haalde in taz uit naar de plaaggeesten van zijn kanselier. „Olaf Scholz draagt de verantwoordelijkheid in deze historische situatie – niet zij die voortdurend sluwe adviezen geven op Twitter.”

Verreweg de sluwste twitteraar, de voormalige Oekraïense ambassadeur in Berlijn Andri Melnyk, had voorheen zelden een goed woord voor Scholz over. Zo noemde hij hem een „beledigde leverworst”, en een kleuter. Maar nu proost hij op Twitter met een glas met zijn Duitse lievelingsbier (Weltenburger Kloster) op Duitsland. Ook Scholz krijgt een pluim. „Abrams & Leopards: een dubbele klap van de bondskanselier.” Om meteen door te pakken met zijn verlanglijst: de levering van gevechtsvliegtuigen.

Lees ook: ‘Zonder tanks ga je de oorlog niet winnen’