Drakenbaby’s zijn niet genoeg om China’s bevolkingscrisis te keren

Hongyu Zhou (35) is sinds twaalf dagen de gelukkige ouder van een gezonde dochter. Toch klinkt ze licht teleurgesteld als ze praat over het tijdstip van de geboorte, een paar weken voor het begin van het Chinese nieuwjaar: „We hebben het net gemist.” Op 10 februari begint het jaar van de draak, die volgens de Chinese astrologie staat voor kracht en succes, en ze was net voor die tijd uitgerekend. „Mijn man en ik zijn zelf allebei ook draken. Drie draken in de familie was leuk geweest.”

De populariteit van de draak, het enige mythische dier in de dierenriem van de twaalfjarige cyclische kalender, zou dit jaar kunnen leiden tot een opleving in China’s geboortecijfers. In januari werd bekend dat die vorig jaar daalden tot 9,02 miljoen, het laagste niveau sinds de cijfers worden bijgehouden. In 2012, het vorige jaar van de draak, werden er bijna 950.000 meer baby’s geboren dan in het jaar ervoor, en ook in cultureel verwante gebieden zoals Hongkong en Singapore zie je het jaar van de draak terug in de geboortecijfers.

Om zich heen merkt Zhou dat het speelt. „Sommige vrienden plannen er echt op, en je leest ook op sociale media dat veel mensen een drakenbaby willen.” In een telefoongesprek legt ze uit waarom de draak zoveel oproept. „De draak staat in de Chinese cultuur voor heel veel. Voor onze voorouders was het een soort god, en nog altijd zijn er bijvoorbeeld veel positieve spreekwoorden over de draak. De andere elf dierentekens zijn gewoon minder speciaal.”

Eenkindbeleid

Toch verwachten experts geen significante stijging. Daarvoor zijn de structurele factoren die de geboortecijfers drukken te groot. Neem het pessimisme over de Chinese economie, zegt socioloog Wang Feng, een expert op het gebied van China’s demografische ontwikkeling aan de Universiteit van Californië in Irvine. En naast het feit dat de huidige generatie van potentiële ouders relatief klein is, onder andere door China’s voormalige eenkindbeleid, ziet hij ook grote maatschappelijke verschuivingen. „Je ziet een snelle toename in jonge mensen die niet trouwen, of die trouwen maar geen kinderen krijgen. Samen wijzen deze factoren op structureel lage vruchtbaarheid voor de komende decennia.”

China gaat een extra snelle vergrijzing tegemoet, en probeert gezinsvorming te stimuleren

De Chinese overheid ziet het ook. Vorig jaar kromp de Chinese bevolking voor het tweede jaar op rij, en werd het land voorbijgestreefd door India, dat nu de grootste bevolking wereldwijd lijkt te hebben. Ook gaat China een extra snelle vergrijzing tegemoet, nog een gevolg van de decennia aan strenge geboorterestricties, die bekend staan als het eenkindbeleid. Dat beleid werd pas in 2016 formeel afgeschaft. Sindsdien maakte de Chinese staat een draai van 180 graden. Boetes op extra geboortes zijn vervangen door nationaal en lokaal beleid om gezinsvorming te stimuleren, van langer ouderschapsverlof tot nieuwe regelgeving die discriminatie tegen vrouwen op de arbeidsmarkt als gevolg van meerdere zwangerschappen moet tegengaan.

Volgens demograaf Yun Zhou van de Universiteit van Michigan is de mentaliteit van de Chinese overheid echter niet veranderd. Of het nu gaat om het beperken of stimuleren van geboortes, China’s geboortebeleid „gebruikt de privélevens van individuen om politieke en ontwikkelingsdoeleinden te bereiken” en heeft weinig oog voor de reproductieve autonomie van vrouwen.

Lees ook Het gevaar in China is dat de bevolking oud is voordat zij rijk is

Staatsretoriek

Dat ziet ze ook aan de opleving van staatsretoriek rond ‘het ideale Chinese gezin’ in de afgelopen jaren. Die benadrukt de rol van vrouwen als moeders en echtgenotes, en het belang van het heteroseksuele huwelijk als hoeksteen van de samenleving. „Zulke retoriek sluit iedereen uit die buiten de structuur van het heteroseksuele huwelijk valt, zoals ongetrouwde vrouwen en lhbti-groepen.” Geboortes buiten geregistreerde huwelijken kunnen rekenen op veel bureaucratische barrières, terwijl activisme om de rechten van seksuele en genderminderheden te verbeteren de afgelopen jaren onder druk staat.

Maar de nieuwe retoriek moet het opnemen tegen de nalatenschap van het eenkindbeleid, dat volgens beide experts de blik van jongere generaties op de ideale gezinsgrootte ook sterk heeft gevormd. Dat is de unieke uitdaging van China in het stimuleren van geboortes in een wereld waarin, volgens cijfers van de VN, nu bijna de helft van de wereldbevolking in een land of gebied woont met een laag geboortecijfer (onder het niveau waarop de bevolkingsgrootte stabiel blijft).

Voor Chinese individuen met een kinderwens ligt de weg naar het ouderschap vaak ver van zulke staatsprioriteiten. Zo voltooiden Zhou en haar man meerdere rondes IVF voor deze succesvolle zwangerschap, en verliet ze tijdelijk haar baan als projectontwikkelaar. „Er is meer in het leven dan werk. Ik wil graag een veelzijdig bestaan.”

Volgens onderzoeken hebben kinderen geboren in het jaar van de draak een zelfvertrouwen dat kan leiden tot gemiddeld hogere testscores. Het effect is terug te voeren op de hoge verwachtingen die de ouders van ‘drakenbaby’s’ van hun kinderen hebben. Zhou merkte dat zelf: „Het was niets concreets, maar ik had toen ik opgroeide een soort trots, een goed gevoel over mijn geboortejaar.” Maar in de daadkracht van haar dochter, geboren aan het einde van het jaar van het konijn, heeft ze ook vertrouwen: „Ze heeft helemaal zelf haar eigen tijd gekozen.”

Delen Mail de redactie