Dr. Doom die kredietcrisis voorspelde, waarschuwt nu voor een ‘grote stagflerende schuldencrisis’

‘We hebben misschien een straffe borrel nodig.” Aldus het spottende grapje van een moderator, na een sombere presentatie van econoom Nouriel Roubini in 2006, bij het Internationaal Monetair Fonds. Roubini had een zaal vol economen voorgehouden dat er een enorme financiële crisis in de maak was: de Amerikaanse huizenmarkt vormde volgens hem een financiële zeepbel die elk moment uiteen kon spatten. Zijn onheilsvoorspelling werd afgeserveerd. Gelach klonk uit de zaal.

Roubini’s waarschuwing, die hij vaker uitte, leverde hem de bijnaam Dr. Doom op. Niet veel later kreeg hij gelijk. In 2007-2008 brak de kredietcrisis uit, gevolgd door een wereldwijde recessie.

Roubini – die nog steeds bekendstaat als Dr. Doom – was niet de enige econoom die alarm had geslagen over de risico’s van alle (opgeknipte) hypotheekschuld waarmee de Amerikaanse financiële sector vol zat. Hij was wel één van de meest uitgesproken waarschuwende stemmen.

In zijn nieuwe boek Megathreats: Ten Trends That Imperil Our Future, and How to Survive Them is Roubini (1958), emeritus hoogleraar in New York en eigenaar van een adviesbureau, er nog steeds trots op. Hij brengt zijn juiste prognose herhaaldelijk in herinnering. Ook anno 2022 hult hij zich met graagte in de rol van ziener die slapende, zelfvoldane elites wakkerschudt.

In Megathreats (‘megadreigingen’) waagt hij zich aan een nog grotere en duisterder voorspelling: meerdere crises tegelijk – financiële, maar ook technologische, geopolitieke en ecologische – zullen de wereld de komende jaren ontwrichten.

Bij lezing van dit boek is nuttigen van een straffe borrel aan te raden, want volgens Roubini, een in Turkije geboren zoon van Iraans-joodse ouders, is er eigenlijk amper hoop voor de wereld. „Zoals kanker lichamen verwoest, zullen megadreigingen ravage veroorzaken aan de mondiale infrastructuur en aan de huidige wereldorde. Maak je op voor vele donkere dagen, vrienden”, zo klinkt het tegen het einde van het boek, dat bol staat van de apocalyptische taal.

Wat zijn precies die ‘megadreigingen’? Roubini belooft de lezer tien stuks, per hoofdstuk één. Maar de ‘dreigingen’ in de eerste vijf hoofdstukken zijn amper van elkaar te onderscheiden, en vormen eigenlijk één verhaal. Een verhaal over de tijdens de pandemie geëxplodeerde schuldenberg, over de onmacht van beleidsmakers om hier iets aan te doen, over de vergrijzing die alles verergert, en over de dreiging van stagflatie, hoge inflatie plus economische stagnatie. De indeling in tien ‘megadreigingen’ is sexy, maar de auteur maakt het niet waar en dat werkt verwarrend. In de tweede helft volgen vijf duidelijker geïdentificeerde dreigingen, of, zoals hij ze ook noemt: „catastrofes”. Dat zijn het verlies van vertrouwen in valuta (dollar, euro, cryptovaluta), het terugdraaien van de globalisering, de opkomst van kunstmatige intelligentie die banen vernietigt, een nieuwe Koude Oorlog tussen de VS en China, en klimaatverandering.

Ondanks de gekunstelde structuur van het boek bevat het veel interessants. Vooral de hoofdstukken op het eigen vakgebied van Roubini, die ook economisch adviseur van oud-president Bill Clinton was, blijven hangen. Hij gaat grondig in op de grote financieel-economische effecten van corona. De pandemie bracht een volgens Roubini gevaarlijke trend – de wildgroei van publieke en particuliere schulden – in een stroomversnelling. Die bedroegen eind vorig jaar 350 procent van het wereldwijde bbp (1999: 220 procent). Regeringen smeten met geld.

Oliecrisis

De wereld is nu zo beladen met schulden dat terugbetaling ervan de economische groei jarenlang zal drukken, stelt Roubini. Daar komt de vergrijzing bovenop, die de sociale kosten voor overheden de hoogte in zal jagen. De auteur noemt dit een „impliciete” schuld: financiële verplichtingen waarvan je weet dat ze eraan komen.

De huidige hoge inflatie is volgens Roubini mede een gevolg van al het geld dat overheden en centrale banken samen in de economie hebben gepompt, tijdens en vlak na de pandemie. Hij trekt een parallel met de hoge inflatie in de jaren zeventig. Vaak wordt die (vooral) geweten aan de oliecrisis van 1973, die de energieprijzen opdreef. Roubini ziet nog een andere oorzaak: het ruime begrotingsbeleid waarmee de regering van president Nixon de Vietnam-oorlog financierde. Net als toen, denkt Roubini, zal de door overheden en centrale banken aangejaagde inflatie lange tijd aanhouden.

De wereld stevent volgens Dr. Doom – zelf noemt hij zichzelf liever Dr. Realist – af op een „grote stagflerende schuldencrisis”. Dat is een nogal opgeblazen term, te weinig concreet om de ‘ziener’ Roubini precies op af te rekenen.

Eveneens prikkelend in Megathreats is het hoofdstuk over valuta, waarin Roubini betoogt dat de dollar als internationale reservemunt instabiel is. De Amerikaanse regering zet de dollar geopolitiek in, bijvoorbeeld bij de sancties tegen Rusland en Iran. China en andere landen zullen hun eigen (digitale) valuta willen inzetten, ten koste van de dollar, meent Roubini. Dat kan de Amerikaanse munt doen wankelen. Andere munten, zoals de euro en de bitcoin (hij noemt de cryptomunt in één adem met traditionele valuta), zijn volgens hem eveneens krakkemikkig. „Valuta-meltdowns” (ineenstortingen) dreigen.

De overige hoofdstukken, over (de)globalisering, geopolitiek en klimaatverandering, zijn oppervlakkig en bieden weinig nieuwe inzichten. Omdat hij alle besproken problemen ‘megadreigingen’ noemt, ontbreekt bovendien hiërarchie. Wat is nu de écht grote dreiging, en waarom?

Oplossingen draagt dit boek amper aan. Op het laatst krijg je nog even een „utopisch” scenario voorgeschoteld, waarin alle megadreigingen wat minder mega kunnen blijken te zijn, vooral door technologische doorbraken. Dr. Doom (pardon, Dr. Realist) zelf gelooft meer in het „dystopische” scenario, met „instabiliteit en chaos”. Zoals hij in de allerlaatste zin schrijft: „Riemen vast.”