Dick Benschop kon Schiphol niet snel genoeg veranderen

Nóg een vacature op Schiphol. Naast de honderden beveiligers, bagagemedewerkers en ander ondersteunend personeel moet de luchthaven nu ook op zoek naar een nieuwe president-directeur.

Dick Benschop, die sinds mei 2018 leiding gaf aan Schiphol, vertrekt vanwege de aanhoudende chaos op de luchthaven. Hij is er niet in geslaagd de problemen door onder meer het grote personeelstekort op de luchthaven op te lossen. Woensdagavond bood Benschop zijn ontslag aan bij de raad van commissarissen van het luchtvaartbedrijf. In de loop van donderdag vertelde Schiphol het aan de buitenwereld.

Het ministerie van Financiën, grootaandeelhouder van Schiphol, werd niet ’s avonds geïnformeerd maar vlak voor de bekendmaking, zegt een woordvoerder. Financiën respecteert het besluit van Benschop om te stoppen. Maar: „De noodzaak om de huidige problemen op te lossen blijft net zo groot.”

Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD), die gaat over het toezicht op de luchtvaart in Nederland, hoorde van het besluit tijdens een debat met de vaste commissie voor Infrastructuur, nota bene over de voortdurende problemen op Schiphol. In het debat had Harbers nog gezegd dat er „heel veel maatregelen zijn aangekondigd om de problemen op Schiphol op te lossen”. „Bij elkaar hebben die nog te weinig effect. Er moet echt een tandje bij.”

De chaos is compleet, reageerde Tweede Kamerlid Suzanne Kröger (GroenLinks) donderdag in de Kamer. „Een betere illustratie van de puinhoop kan je niet krijgen.” GroenLinks en ook andere politieke partijen willen meer toezicht op betere arbeidsvoorwaarden en veiligheid op Schiphol. Het kabinet zou meer controle moeten houden op de nationale luchthaven.

Lees ook: Hoe moet het nu verder met Schiphol?

Prijsvechter

Zo verliest Schiphol de man die op vele vlakken niet snel genoeg de omslag kon realiseren die de Amsterdamse luchthaven nodig had. Of misschien al veel eerder had moeten doormaken. Van de prijsvechter in de Europese luchtvaart naar een modern en kwalitatief vliegveld dat meer in harmonie werkt met zijn omgeving. Met een nu nog ontbrekende natuurvergunning bijvoorbeeld, en een antwoord op de stikstofproblematiek.

Van een grote en, voor luchtvaartmaatschappijen, goedkope luchthaven waar de arbeidsomstandigheden van ondersteunend personeel beroerd zijn, naar een vliegveld waar je graag zou willen werken.

Van een vliegveld dat de afgelopen jaren wilde blijven groeien – of van achtereenvolgende kabinetten misschien wel móést groeien – naar een vliegveld dat moest krimpen. Van 500.000 naar 440.000 vliegbewegingen per jaar vanaf november 2023.

Voormalig PvdA-politicus Benschop bleef te lang vasthouden aan het beleid van zijn voorganger Jos Nijhuis. Die had als taak van Schiphol een internationale hub te maken, een netwerk voor overstappende reizigers dat Nederland zou verbinden met de hele wereld. Toen duidelijk werd dat die groei ten koste ging van werknemers, omwonenden, het klimaat en de natuur, en op het laatst ook van passagiers, lukte het Benschop niet meer de omslag te versnellen.

Deemoedig

Donderdagmorgen, voordat hij zijn besluit wereldkundig maakte, nam Dick Benschop een korte videoboodschap op. „Er is veel aandacht, en ook kritiek, voor de manier waarop Schiphol de problemen aanpakt en voor mijn verantwoordelijkheid als ceo , zei hij deemoedig in de camera. „Ik maak op eigen initiatief plaats om Schiphol de ruimte te geven een nieuwe start te maken. Ik wil niet dat de aandacht voor mijn persoon een belemmering voor Schiphol gaat worden.”

Lees ook: Dit is niet zoals ‘ons Schiphol’ zou moeten zijn, zegt Dick Benschop in de Tweede Kamer

Voor de zomer, toen Schiphol al veel problemen had gekend tijdens de meivakantie, gingen de gesprekken nog over de persoon van Dick Benschop. Waar was de baas van Schiphol tijdens de staking van grondpersoneel van KLM? Of toen de passagiers extreem lang moesten wachten voor hun vluchten? Benschop, meldde De Telegraaf, voer op een fluisterbootje, ging naar buitenlandse congressen.

Maar de afgelopen weken ging het meer over de problemen op Schiphol zelf dan over de persoon van Dick Benschop. Die was de afgelopen weken misschien wel te weinig het gezicht van de moeizame situatie op ‘zijn’ vliegveld. Aftreden?, zegt een betrokkene. Hij had moeten óptreden.

„Met het vertrek van Benschop zijn de problemen op Schiphol niet opgelost”, reageert Arjan Kers, directeur van touroperator TUI Nederland. „Schiphol moet de regie pakken, hopelijk brengt een opvolger van Benschop meer operationele voortvarendheid binnen. De schuld van de hernieuwde chaos wordt neergelegd bij anderen, zoals de beveiligingsbedrijven. En de oplossing moet nu komen van de luchtvaartmaatschappijen en de reisorganisaties.”

TUI, dat met de eigen luchtvaartmaatschappij TUI Fly op Schiphol vliegt, kreeg donderdagmorgen te horen dat in oktober weer minder passagiers mogen vertrekken vanaf Schiphol. In een videovergadering met meer dan honderd betrokken partijen maakten Benschop en zijn mededirecteuren bekend dat Schiphol volgende maand opnieuw het aantal passagiers gaat verlagen, nu met 18 procent ten opzichte van het al eerder verlaagde aantal van maximaal 69.500 passagiers per dag.

Marnix Fruitema van brancheorganisatie BARIN, die de luchtvaartmaatschappijen op Schiphol vertegenwoordigt, was „uiterst teleurgesteld” over dat besluit. Hij noemt het vertrek van Benschop „een verstandig en moedig besluit”. Wat had Benschop anders kunnen doen de afgelopen tijd? „Helder aangeven wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn. Niet voortdurend achter de feiten aan lopen en verrast worden. Meer op de bal spelen!” De president-directeur van Schiphol moet zowel politicus als ondernemer zijn, stelt Fruitema. „Het is een baan met twee petten. Eén pet paste hem niet heel goed”, zegt hij over voormalig staatssecretaris Benschop. Fruitema had meer ondernemerschap verwacht van Benschop.

Lees ook het profiel: Schiphol-ceo Dick Benschop: ex-PvdA-politicus die vooral uitblinkt in netwerken

Marjan Rintel, president-directeur van KLM, reageerde donderdag koel op de aankondiging van Benschop. „Ik heb kennisgenomen van het aanstaande vertrek […]. Ik waardeer zijn inzet van de afgelopen jaren op het gebied van duurzame luchtvaart en de verbinding met de maatschappij zeer. Ik heb begrip voor zijn besluit gezien de voortdurende chaos. In het belang van onze klanten verwacht ik dat er snel en adequaat orde op zaken wordt gesteld.”

KLM is de grootste gebruiker van Schiphol. Circa de helft van het aantal vluchten op de Amsterdamse luchthaven wordt uitgevoerd door de Nederlandse maatschappij. Als Schiphol het aantal vluchten vanaf volgend jaar moet terugbrengen met 60.000, betekent dat dat KLM 30.000 vluchten (‘slots’) moet inleveren. En als Schiphol het aantal vertrekkende passagiers per dag begrenst in oktober, kan KLM naar schatting ruim zesduizend tickets per dag minder verkopen.

Schieten de werknemers op Schiphol nu iets op met het vertrek van Benschop? Joost van Doesburg, campagneleider van FNV Schiphol, betwijfelt het. Hij noemt diens vertrek „spijtig”. Samen met CNV sloot FNV eind mei – vlak voor Benschop in de Tweede Kamer op het matje werd geroepen – een sociaal akkoord met de Schipholdirecteur. Zij kwamen niet alleen een zomerbonus overeen voor alle medewerkers op de luchthaven. Zij maakten ook afspraken voor de langere termijn om de ‘race naar de bodem’ te stuiten, de slechte arbeidsomstandigheden te verbeteren. Die verbeteringen heeft Schiphol nu ingezet – het aantal grondafhandelingsbedrijven wordt bijvoorbeeld beperkt – maar de man die de afspraken namens Schiphol tekende, stapt nu op.

Op de korte termijn hebben medewerkers bij de beveiliging of in de bagagekelder alleen iets aan het vertrek van Benschop als de vertrekkende president-directeur solliciteert als security-medewerker of koffersjouwer. Wie Benschop opvolgt aan de top is nog onbekend. Hij blijft aan tot een opvolger is gevonden.