De regionale stakingen van NS-personeel zullen hoe dan ook landelijke gevolgen hebben

Na maanden onderhandelen over een nieuwe cao zijn de spoorbonden en NS „uitonderhandeld”, vinden de bonden zelf. NS beweegt te weinig mee, zegt FNV-bestuurder Roos Rahimi, „zeg maar gerust: niets”. Praten heeft geen zin meer, aldus de vakbondsbestuurder, en daarom begint woensdag een ‘stakingsestafette’ die een week zal duren. Daarbij wordt op verschillende dagen in verschillende regio’s gestaakt, te beginnen met Noord-Nederland.

Voor die vorm is gekozen om reizigers nog enigszins te ontzien. Zo wordt het treinverkeer niet ineens in het hele land platgelegd. Toch zullen er op alle stakingsdagen ook in andere regio’s gevolgen zijn.

Wat zijn de eisen van de actievoerders en wat kan de reiziger verwachten? Drie vragen over de stakingen van het NS-personeel.

1 Waar wordt voor gestaakt?

De vakbonden (FNV, CNV Vakmensen en VVMC) onderhandelen al sinds april over een vernieuwde cao. De streefdatum voor een akkoord was 30 juni, met een reservedatum van 7 juli. Nu die data ruim gepasseerd zijn en de onderhandelingen nergens toe hebben geleid, legt een groot deel van het NS-personeel het werk neer in de hoop de NS zover te krijgen tóch akkoord te gaan met de eisen.

Het belangrijkste punt voor de vakbonden is een inflatiecorrectie, dus dat de lonen meestijgen met de inflatie. En niet alleen nu, met de hoge inflatie en dramatische koopkrachtdaling, maar structureel. „Als je inflatie verwaarloost, wordt de sector steeds onaantrekkelijker”, zegt vakbondsbestuurder Rahimi. „De NS heeft al moeite met vacatures vullen, wat resulteert in uitvallende treinen.” Welke treinreiziger zag het de afgelopen tijd niet op de borden in de stationshallen en op de perrons: ‘minder treinen vanwege personeelstekort’. Rahimi: „Het gaat om de arbeidsvoorwaarden van NS-personeel, maar óók om de duurzaamheid van de NS als werkorganisatie.”

Hoeveel NS-medewerkers precies meedoen aan de staking, zal pas achteraf blijken, zegt Rahimi, maar haar verwachting is dat 80 tot 90 procent van de medewerkers zal staken. „De actiebereidheid is hoog.”

Lees ook dit nieuws van dinsdag: NS past dienstregeling verder aan, 10 procent minder treinen in 2023

De vakbonden willen een loonsverhoging van 100 euro bruto per maand, met een minimum van 14 euro per uur. Verder is in de eisen opgenomen dat medewerkers minder weekenden hoeven te werken en vanaf een bepaalde leeftijd geen nachtdiensten meer hoeven te draaien. Volgens Rahimi liggen het voorstel van de NS en de eisen van de vakbonden ook op deze punten „ver uit elkaar”.

Een woordvoerder van NS noemt het besluit over te gaan tot stakingen „voorbarig”. „Wat ons betreft waren we nog in gesprek, en dat willen we graag voortzetten.” NS zegt „heus oog te hebben voor gestegen kosten”, maar zegt tegelijkertijd zelf te kampen met lagere inkomsten, omdat het aantal reizigers nog steeds lager is dan voor de coronacrisis. De woordvoerder wil niet ingaan op details uit de onderhandeling en het cao-bod van NS.

2 Waar en wanneer wordt gestaakt, en wat voor gevolgen heeft dat voor andere delen van het land?

De acties beginnen woensdag in Noord-Nederland (Groningen, Leeuwarden, Zwolle en Lelystad) en duren van middernacht tot middernacht. Vrijdag staakt het NS-personeel in West-Nederland, de maandag daarop in het Noordwesten, en vervolgens dinsdag in Midden-Nederland en woensdag in Oost- en Zuid-Nederland. Het gaat alleen om stakingen van NS-treinen, regionale treinen van Connexxion, Arriva, Qbuzz en Keolis rijden wel.

Gaat NS na volgende week woensdag nog steeds niet akkoord met de eisen, dan zullen landelijke stakingen volgen, waarschuwen de vakbonden. Daarbij wordt wél al het treinverkeer in het hele land tegelijkertijd platgelegd.

Ook de regionale stakingen kunnen vervoersproblemen opleveren in andere delen van het land. „Treinen rijden kriskras het hele land door”, zegt een woordvoerder van reizigersorganisatie Rover. „Je kunt woensdag dus ook in het midden van het land niet in een trein stappen die uit het noorden komt. Want die trein komt niet.” Rover raadt reizigers in het hele land aan goed te kijken of hun trein niet uit een stakende regio komt.

Gezien Rovers de belangen van reizigers behartigt, ziet het liever geen stakingen. De organisatie pleit voor reizigervriendelijke acties. „Deel gratis koffie uit op stations, vertraag alle treinen met tien minuten. Wees creatief, verzin iets waarmee reizigers wél op hun eindbestemming aankomen.” Volgens vakbondsbestuurder Rahimi hebben reizigervriendelijke acties geen nut. „Een staking moet de werkgever treffen. We hebben geen manier kunnen vinden die reizigers ontlast én de NS hard genoeg treft.”

3 Wat kunnen reizigers verwachten?

NS heeft laten weten dat woensdag de hele dag vrijwel geen treinen rijden in de provincies Friesland, Groningen, Drenthe en delen van Flevoland en Overijssel. Er worden geen bussen ter vervanging ingezet.

Dat betekent: langere reistijden, meer overstappen en volle treinen. Blijf dus vooral thuis of ga met ander vervoer als dat kan, adviseert Rover. Is de trein onvermijdelijk, houd dan goed de reisplanners in de gaten. Die zal de NS zo goed mogelijk bijhouden, zegt de NS-woordvoerder.

Reizigers die vanwege de staking vervangend vervoer moeten gebruiken, komen in aanmerking voor de stakingsregeling van NS. De vergoeding bedraagt maximaal 25 euro.

FNV-bestuurder Rahimi vindt de hinder voor reizigers „vervelend”. „Maar dit is ons laatste drukmiddel.”