De beste 10 concerten klassieke muziek van 2023 volgens NRC

Bij het verzamelen van de beste klassieke concerten van 2023, passeerden opvallend veel opera’s en aangeklede concerten de revue: Innocence, Animal Farm, Wozzeck, Orphée aux Enfers, Giulio Cesare: allemaal om een andere reden onvergetelijk. En Mahagonny, Maria Stuarda, Der Rosenkavalier, Picture a day like this, Così fan tutte, The Faggots and Their Friends, Die Erdfabrik en Das Rheingold dan? Die pasten niet eens in het rijtje!

Natuurlijk, er waren ook een hoop mooie ‘gewone’ concerten, maar je moest dit jaar wat beter zoeken naar bijzonderheden of verrassingen. Dat had u in de concertagenda’s trouwens ook al gezien; u koos scherp dit jaar. In deze dure tijd kwam u weer minder onbekend repertoire of onbekende musici ‘uitproberen’. Dat had wat onterecht matig gevulde zalen tot gevolg. De almaar duurder wordende concertkaartjes kocht u liever voor bekende namen. In dat licht zijn de uitdunnende programmering van belangrijke zalen als De Doelen in Rotterdam, en het gloedjenieuwe Amare in Den Haag wat minder verrassend.

Ook een gevolg: festivals burgerden weer een beetje verder in als serieus concertalternatief. Voor de prijs van een eersterangskaartje bij het Concertgebouworkest kun je tenslotte drie hele dagen concerten horen op Wonderfeel. Die voortdurende festivallisering van de klassieke muziek heeft ook dit jaar weer leuke experimenten voortgebracht, zoals de Nacht van de Viool, het Snaar Festival, en het studentenwetenschapsfestival rond (de opera!) Doctor Atomic.

10 Bertrand Chamayou speelt Vingt Regards Messiaen

Bertrand Chamayou speelde de machtige pianocyclus Vingt regards van Messiaen. Zulke twee uur durende stukken vragen het uiterste van je als luisteraar; ze breken je af – maar het zijn de goeie musici als Chamayou die je gaandeweg weer opbouwen.

Gezien: 4/11, Muziekgebouw Amsterdam

Lees ook: Pas als de zaal eindelijk helemaal aandachtig is, geeft pianist Bertrand Chamayou alles

9 Kafka van Cappella Amsterdam

De voorstelling Kafka van Cappella Amsterdam heeft goedgekozen muziek, maar het indrukwekkendst is nog wel de akelige spanning die regisseur Nina Spijkers vast weet te houden.

O.l.v. Daniel Reuss. Regie: Nina Spijkers. Gespeeld door Roeland Fernhout en Anne-Chris Schulting. Gezien: 26/10, Muziekgebouw Amsterdam

Lees ook: Radeloos kijkt Josef K. om zich heen. ‘Kafka’ van Cappella Amsterdam is akelig indrukwekkend

8 Into silence nieuw pianoconcert van Jo Sporck

De 70-jarige Nederlandse componist Jo Sporck wordt maar weinig gespeeld. Vandaar dat zijn nieuwe pianoconcert Into silence op November Music in ’s-Hertogenbosch zo’n verpletterende verrassing was.

Gehoord: 8/11, November Music Grote Kerk ‘s-Hertogenbosch.

Lees ook: Fantastisch pianoconcert van Jo Sporck is een hoogtepunt van November Music

7 La clemenza di Tito Mozart, bij Opera Vlaanderen

Een goede opera kan veel hebben, zelfs een destructieve regie. In zijn operadebuut zette regisseur Milo Rau La clemenza di Tito in een overweldigende beeldenrijkdom. Het Romeinse verhaal, de revolutionaire tijd van Mozart én die van nu liepen er voortdurend in elkaar over.

Regie: Milo Rau. Muzikale leiding: Alejo Pérez. Gezien: 10/9 Opera Antwerpen

Lees ook: Opera is een rauwe, magische machine in debuut van Milo Rau

6 Giulio Cesare Händel

Regisseur Calixto Bieito speelde met Händels opera Giulio Cesare een spel met droom en de ontgoocheling van macht en rijkdom. Hij gaf de cast zoveel bewegingsvrijheid dat de personages een echtheid kregen die je zelden in de gestileerde operawereld tegenkomt.

De Nationale Opera. Le Concert d’Astrée o.l.v. Emmanuelle Haïm. Regie: Calixto Bieito. Gezien: 16/1 Amsterdam

Lees ook: Händels ‘Giulio Cesare’ als rauw en actueel psychodrama

5 Animal Farm van Alexander Raskatov

Opgejaagde, enerverende muziek, de hoofdrol voor percussie en koperblazers. Een slachthuis vol vleeshaken, met dieren in enorme kooien. De aanklacht tegen onmenselijkheid die Alexander Raskatov voor het Opera Forward Festival maakte, werd een haast ondraaglijk intens meesterwerk.

De Nationale Opera/ Ned. Kamerorkest/ Nieuw Vocaal Amsterdam o.l.v. Bassem Akiki. Regie Damiano Michieletto. Gezien 5/3 Amsterdam

Lees ook: Opera Animal Farm is meesterlijk en keihard: je verlaat de zaal met wankele benen

4 Orphée aux Enfers door Opera Zuid

De Romeinen en Grieken wisten het al: die goden en hun zelfgenoegzaamheid, dat zijn wijzelf. Spelplezier bij zangers, dansers, orkest en in het decor beheerst een geslaagde Orphée aux Enfers. Ondanks de keuze om het Orpheus-verhaal gewoon te situeren op de godenberg Olympus en in de onderwereld Hades, doet het stuk met wat tekstaanpassingen verbazend modern aan.

Met philharmonie zuidnederland o.l.v. Enrico Delamboye. Gezien: 21/5 Parktheater, Eindhoven

Lees ook: Opera Zuid maakt van ‘Orphée aux Enfers’ een actuele lachspiegel

3 Wozzeck in Aix-en-Provence

Christian Gerhaher zong een Wozzeck die je bij de keel greep. Regisseur Simon McBurney verzon daar ijskoude beelden bij. En als het London Symphony Orchestra dan ook nog angstaanjagend goed speelt, kun je alleen maar zeggen: soms is alles perfect.

Regisseur: Simon McBurney. Het London Symphony Orchestra onder leiding van Simon Rattle. Gezien: 7/7, Grand Théâtre de Provence in Aix-en-Provence.

Lees ook: Wozzeck is het ijskoude hoogtepunt van het operafestival van Aix-en-Provence

2 Het Requiem voor de Natuur van Tan Dun

Componist Tan Dun dirigeerde het Concertgebouworkest in zijn eigen geweldige nieuwe, alle genregrenzen tartende Requiem for nature: een anderhalf uur durende krachttoer van verbeeldingskracht en vitaliteit waar we nog een hele tijd mee vooruit kunnen.

Concertgebouworkest, Laurens Symfonisch (koor) & solisten o.l.v. Tan Dun. Gehoord: 30/6 Gashouder Amsterdam (Holland Festival)

Lees ook: Tan Duns ‘Requiem voor de natuur’ is iets ongelooflijks

1 Innocence van Kaija Saariaho

De minderjarige dader die tien medeleerlingen en een docent doodschoot op een internationale school komt niet zelf aan het woord. Maar dertien personages om de dader heen wel, allemaal zijn ze onmisbare stenen in de ingewikkelde architectuur van schuld. Met de opera Innocence hebben we er een eigentijds meesterwerk bij, dat in de oren en het hart nog lang naklinkt, en dat ons als mens en samenleving grondig bevraagt.

De Nationale Opera. Residentie Orkest o.l.v. Elena Schwarz. Gezien: 7/10, Amsterdam

Lees ook: Innocence is meesterwerk over vermoorde onschuld