Componist en openhartig dagboekschrijver Ned Rorem (99) overleden

De Amerikaan Ned Rorem had het vast mooi gevonden dat hij uitgerekend op de honderdste sterfdag van Marcel Proust zou overlijden, 99 jaar oud. Rorem beklemtoonde ooit dat hij een componist was die ook schreef, en geen schrijver die ook componeerde; maar het waren zijn zeer openhartige Parijse dagboeken die in de jaren zestig voor opschudding zorgden en hem een reputatie bezorgden bij een breed publiek. Rorem overleed vrijdag in zijn appartement aan de Upper West Side in Manhattan. Met zijn levenspartner, de organist James Holmes (1939-1999), was hij ruim dertig jaar samen.

De dagboeken – sinds 1966 publiceerde Rorem er meer dan tien – vormen zijn ‘zelfportret als ongetormenteerd kunstenaar en zwierige narcist’, aldus The Paris Review in 1999. Anders dan Proust deed Rorem niet geheimzinnig over zijn seksuele geaardheid. Zijn in elegante stijl gestelde notities staan vol onverbloemde beschrijvingen van affaires, met componisten als Leonard Bernstein, Samuel Barber en Virgil Thomson en schrijvers als Noël Coward, Tennessee Williams en John Cheever. De suggestie dat er sprake was van ‘star-fucking’ wees Rorem in The Paris Review van de hand: „Van de drieduizend mensen met wie ik tussen 1938 en 1968 het bed heb gedeeld waren er maar vier beroemd… Ik kan niet naar bed met beroemdheden, het is een botsing van ego’s.”

Maar de dagboeken gingen over veel meer dan intieme ontboezemingen: Rorem, tevens essayist, schreef scherpzinnig over zijn kunst en die van anderen, waarbij hij menig boegbeeld op de korrel nam. Zijn landgenoot en collega Elliott Carter (die overigens nóg ouder werd dan hij: 103) was een geliefd doelwit, evenals minimal-componist Philip Glass en avant-garde-kopstuk Pierre Boulez: „Zoals Rusland Stalin had en Duitsland Hitler, zo heeft Frankrijk nog altijd Pierre Boulez”, noteerde anti-modernistisch Rorem.

Quakers

Lang voor de sappige dagboeken Rorems publieke imago kleurden, verwierf hij roem als componist. Hij werd in 1923 geboren in Indiana en groeide op in Chicago, in een milieu van cultureel geïnteresseerde Quakers. Direct na de Tweede Wereldoorlog studeerde hij aan de Juilliard School in New York en in 1949 vertrok hij naar Frankrijk, waar hij acht jaar bleef en verkeerde in kringen van kunstenaars en societyfiguren die Proust nog hadden gekend: de nadagen van een wufte oude wereld waarmee de knappe, immer gesoigneerde Rorem zich verwant voelde.

Hij schreef opera’s, symfonieën en kamermuziek en ontving in 1976 de Pulitzerprijs voor zijn orkestsuite Air music. Maar het zwaartepunt van Rorems erfenis berust toch bij het gigantische corpus van liederen dat hij nalaat: vijfhonderd schijnen het er te zijn, een aantal dat Schubert naar de kroon steekt – al stierf die al op z’n eenendertigste. Zelf beschouwde Rorem de gigantische liedcyclus Evidence of things not seen (1998), op een eclectische verzameling gedichten, preken en andere teksten, als zijn beste werk. NRC karakteriseerde hem ooit als „een impulsieve componist met veel gevoel voor kleurnuances en effect”.

Afgelopen zomer was tijdens het Grachtenfestival nog zijn liedcyclus Four Dialogues (1954) te horen, maar in het algemeen wordt Rorems muziek hier weinig meer gehoord. Twintig jaar geleden componeerde Rorem zijn Celloconcert, een verzameling van acht miniaturen, mede in opdracht van het Residentieorkest. Bij de première in 2003 vond het geen genade in de oren van de NRC-recensent, die de componist een „Frans georiënteerde Amerikaan” noemde: „vlinderlichte muziek die maar wat rondfladdert, zonder enige ontwikkeling of doel… De instrumentatie is transparant en de door David Geringas met smaak voorgedragen cellosolo herinnert aan Rorems reputatie van gerenommeerd liederencomponist. Maar acht van die niksigheidjes achter elkaar geplaatst gaat op den duur tegenstaan.”

Lees ook: De seksuele mobiliteit van Marcel Proust