Column | We moeten Poetins politieke rivalen actiever steunen

In Den Haag, donderdag, vroeg Volodymyr Zelensky Nederlanders om bij de Dodenherdenking die avond ook Oekraïense slachtoffers te herdenken. „Mannen, vrouwen, kinderen, die nog hadden geleefd als er geen oorlog was. De oorlog die we niet wilden. De oorlog die de laatste zal zijn.”

Dat laatste zinnetje is cruciaal. Want hoe komen we daar? Natuurlijk willen we dat Oekraïne de oorlog wint. Maar hoe zorgen we dat Rusland over vijf of tien of twintig jaar Oekraïne niet wéér aanvalt en Europa opnieuw in diepe stress stort? Dat is de grote vraag momenteel.

Oekraïne voert, met westerse wapens, een dapper gevecht. De 27 lidstaten van de Europese Unie gaan zelfs collectief wapens aankopen en fabriceren – weer een Rubicon overgestoken. Maar kan dit Oekraïne helpen de oorlog te winnen? Het Oekraïense voorjaarsoffensief zal komende weken het antwoord moeten geven. Niet iedereen is er gerust op dat het gaat lukken om „elke centimeter” Oekraïens territorium terug te veroveren.

Waarom niet? Omdat Oekraïne de Russische capaciteit om te vechten, soldaten de gehaktmolen in te sturen en aan wapens te komen niet kan wegnemen. Het Westen kan dat ook niet, want wij trekken daar de grens: wel Oekraïne helpen zichzelf te verdedigen, géén aanvallen op Russisch grondgebied of Russische wapenfabrieken. In zijn beroemde Stalin-biografie schrijft Stanford-historicus Stephen Kotkin dat Stalin in de Tweede Wereldoorlog een beroerd strateeg was maar eindeloos kon doorvechten omdat hij altijd wapens kon produceren en verse rekruten had. Hetzelfde geldt, helaas, voor Vladimir Poetin. Een jaar geleden liet hij chips uit wasmachines halen en in wapentuig stoppen. Nu zitten er in buitgemaakte Russische wapens gloednieuwe chips.

Hoe groot is de kans dat Rusland verslagen wordt? En een vredesdeal moet sluiten? We weten niet wat er achter de schermen gebeurt, maar tot nog toe lijkt Poetin weinig interesse te hebben in een deal. Zijn militaire productiecapaciteit is intact, hij heeft miljoenen rekruten én zijn regime lijkt niet in gevaar.

Sommigen vinden belangrijker dat dit de laatste oorlog is dan wie hem wint

Erger: doordat wij geen Russische fabrieken bombarderen en Rusland alleen met economische sancties bestoken, houden we hem zelfs in het zadel. De sancties raken Rusland economisch hard. Maar politiek niet. Zoals vaak met sancties betalen gewone burgers de prijs, wat hen in de armen jaagt van het regime (‘de wereld is tegen ons’).

Omdat regime change geen westers beleid is, verpietert elk politiek alternatief voor Poetin meteen. Poetin sluit opponenten op, wij laten ze niet binnen. Als Rus ben je wel gek om hem te bekritiseren. Precies wat Poetin wil.

Het wordt dus tijd om Poetins politieke rivalen actiever te steunen. Of zelfs een regering-in-ballingschap. Mocht het Oekraïense voorjaarsoffensief niet alle bezette gebieden bevrijden, dan kan Poetin eindeloos doorgaan met Oekraïne platgooien. Mocht het offensief wel slagen, geweldig: Oekraïne heeft het recht aan zijn kant. Maar zelfs dan kan Poetin het vanuit Rusland blijven bestoken. Hij weet: Oekraïens kanonnenvlees is eerder op dan het Russische.

Dit is de typische mindset van Russische leiders: altijd bezig de buren te veroveren. Al eeuwen. Toen het Rode Leger bij Berlijn stond, zei Stalin: maar tsaar Alexander veroverde Parijs! Inderdaad, in 1814. Zelfs Jeltsin wilde de Krim terug hebben van Oekraïne, maar was te zwak om het te veroveren.

Zorgen dat deze oorlog „de laatste zal zijn” is daarom cruciaal, zelfs al wint Oekraïne. Sommigen, zoals historicus Kotkin, vinden die vraag zelfs belangrijker dan de vraag wie de oorlog wint. Oekraïne heeft bij een vredesakkoord drie dingen nodig: keiharde westerse veiligheidsgaranties (binnen de NAVO of, waar de Amerikanen mee bezig zijn, er buitenom), EU-lidmaatschap en wederopbouw van het land. Als het dat krijgt, heeft het eigenlijk al gezegevierd, zelfs al moet het een stuk van zijn grondgebied afstaan. Zoals Zuid-Korea de oorlog niet won (er is nog altijd geen vredesakkoord, alleen een wapenstilstand sinds 1953), maar wel veilig en welvarend onder de Amerikaanse paraplu verder leefde. De enige reden dat Poetin ooit een akkoord zou tekenen, is dat het hem de kop zou kosten als hij niet tekende. Ofwel: als zijn macht wordt aangetast.

Daar moeten we in Europa keihard aan trekken. Aan veiligheidsgaranties, EU-lidmaatschap en wederopbouw wordt gewerkt. Nu het politieke alternatief in Rusland nog.