Column | Keerpunt of niet (2)

Ik vroeg jullie vorige week: is dit een keerpunt of niet? Er is nogal wat aan de hand. Een energiecrisis, spanningen tussen grootmachten, stijgende prijzen, de grenzen waar we door klimaatverandering en de natuur tegenaan lopen. Er is alle reden om te denken dat de veranderingen van nu ingrijpend en wezenlijk zijn. Maar omdat we dit wel vaker denken, terwijl later blijkt dat veel bij het oude is gebleven, wilde ik peilen hoe anderen erover dachten.

Daar kwamen interessante reacties op (kijk op Linkedin). Een keerpunt? Ja, dikke kans, dachten velen. Of: dat zou het moeten zijn, want de overheid moet steviger ingrijpen om klimaatverandering tegen te gaan. Maar of de regering dat ook doet? Een enkeling merkte op dat doemdenken van alle tijden is.

Veel mensen die reageerden, denken dat de veranderingen groot zijn. Er verandert in de samenleving al meer dan je terugziet bij grote bedrijven en de overheid: duurzaamheid wordt de norm. Vaak klonk de zorg of de politiek wel kan meeschakelen en beslissingen durft te nemen. Met geld smijten zoals kabinet en Kamer doen, schept onrealistische verwachtingen bij burgers, waarschuwde een reageerder. Want de schaarste aan arbeidskrachten, energie en ruimte is er niet mee opgelost, en het dreigt het vertrouwen van burgers in de politiek verder te ondermijnen.

In diverse antwoorden kwam terug wat de nieuwe directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau deze week ook zei in Trouw: dat mensen het gevoel hebben dat de regering niet in staat is de complexe problemen van vandaag op te lossen.

Als ik kijk naar volgend jaar, dan lijkt het me haast onvermijdelijk dat het kabinet Rutte IV impopulaire keuzes gaat maken. Complexe problemen vragen om oplossingen. De schaarse ruimte moet verdeeld worden, niet alles kan. Bij veel dossiers van het kabinet speelt die strijd: of het nou gaat om het bouwen van woningen, om landbouw en stikstof of om het verzwaren van het stroomnet. Daarvoor moeten er bijvoorbeeld vele tientallen ‘schakelstations’ bijkomen, elk minstens vier voetbalvelden groot, zei Ben Voorhorst, oud-directeur bij netbeheerder Tennet, deze week in NRC.

Het kabinet wil in het voorjaar een landbouw-akkoord sluiten om het stikstof- en klimaatprobleem in die sector op te lossen_{. Rob Jetten (D66, Klimaat en Energie) heeft beloofd dan met nieuw klimaatbeleid te komen. En dan zegt het kabinet ook nog dekking te willen zoeken voor de uitgaven aan energiesteun. Dekking is politiek jargon voor hogere belastingen of bezuinigingen. Beide geen feest. Ook al vraag ik me wel af of het kabinet dit ook echt gaat doen.}

Maar als dit daadwerkelijk een tijdperk van schokken wordt, zoals ik in diverse analyses lees, dan kunnen we niet alleen naar de overheid kijken. Die probeert nu veel op te vangen. Dat is terecht voor mensen die door de hogere prijzen door het ijs zakken. Maar verder moet de samenleving zijn eigen veerkracht en weerbaarheid vinden. En zich aanpassen.

Corona liet zien dat Nederland economisch lenig kan terugveren. Dat betekent niet dat er geen pijn of permanente schade is. Wel dat die scheef is verdeeld. Sectoren die hun verdienmodel bouwden op goedkoop gas en goedkope arbeidskrachten krijgen het nu moeilijk en vragen mogelijk om overheidshulp. Maar als de tijd ingrijpend verandert, is vasthouden aan het oude vaak een verloren zaak.

We moeten in chaos leren sturen, was een mooie reactie op mijn vraag of dit een keerpunt is. Ik ga de komende maanden opnieuw collectieve kennis aanboren om een boek te schrijven over de strijd achter het vergroenen van de Nederlanse economie. Deze column schrijf ik dan niet. Ik zie jullie weer als de zon warm schijnt.