Column | Een foute filmbaas wijkt alleen voor geweld

Speelfilm She Said kijkt deze week terug op de val van filmtycoon en serieel verkrachter Harvey Weinstein in 2017, wat de #MeToo-beweging ontketende. Vijf jaar na dato lijkt de focus naar ander wangedrag te verschuiven: foeteren en schofferen, dreigen en kleineren. Boeiend is het brede verzet waarop Elon Musks poging tot schrikbewind stuit bij Twitter: een flitsimplosie van 44 miljard dollar dreigt. Nederland praat over de angstcultuur onder de vermeende bullebakken Khadija Arib en Matthijs van Nieuwkerk.

In Hollywood waren er de afgelopen jaren al geruchtmakende zaken. In mei schrapte zender NBC na 19 seizoenen de Ellen DeGeneres Show, animatieserie Little Ellen volgde. De sprankelende en benaderbare talkshow-host bleek namelijk achter de schermen hautain, onverschillig en veeleisend, onthulde Buzzfeed.

Ook veel minder imagogevoelige filmproducers Joss Whedon en Scott Rudin werd vorig jaar de wacht aangezegd. Rudin, goed voor tien Oscarnominaties waarvan één verzilverd, terroriseerde werknemers systematisch en bekogelde ze met – onder meer – een laptop, een koffiemok, een nietmachine, een hete aardappel en een glazen fruitschaal. Dat was algemeen bekend, maar weerhield ‘liberals’ als Wes en P.T. Anderson of de gebroeders Coen er niet van met hem in zee te gaan.

Het idee dat zulk wangedrag nu eenmaal bij topsport hoort, raakt snel in diskrediet. Speelt de film daarbij nog een rol? In Hollywoodfilms is de horrorbaas een komisch type. Korte lontjes à la Van Nieuwkerk zijn erg grappig: men denke aan Louis de Funès, Donald Duck en ja, ook Adolf Hitler. Diens Steiner-tirade uit Der Untergang werd via sociale media de beroemdste komische monoloog ooit.

In Hollywoodfilms is de horrorbaas een komisch type

Naast labiele types die ondergeschikten in het gezicht brullen – de föhnbehandeling – treden in kantoorkomedies vaak botte narcisten op als David Brent in The Office. Hun humor schuilt in een gemankeerd zelfbeeld waardoor ze zich briljant of geliefd wanen. Ook zijn er de sadisten, zoals ‘coole baas’ Bill Lumbergh die in komedie Office Space (1999) nooit zijn stem verheft – hij is een maestro in onderkoeld folteren.

Acteur Kevin Spacey perfectioneerde voor zijn val door #MeToo de rol van sadistische manipulator die zijn staf permanent uit balans houdt met een onvoorspelbare mix van flemen en agressie. President Frank Underwood in House of Cards was de laatste in een rij schoften die teruggaat tot filmproducer Buddy Ackerman in Swimming with Sharks in 1994, deels gebaseerd op Scott Rudin trouwens. Memorabel was Spaceys rol van David Harken in Horrible Bosses, die een naaste medewerker ’s ochtends vroeg dwingt een bel whisky te drinken om hem daarna publiek te vernederen vanwege zijn vermeende drankprobleem.

In kantoorkomedies helpt alleen geweld tegen horrorbazen: ontvoering, gijzeling of zelfs moord. In Office Space, waar kantoormuis Peter na een mislukte hypnose zo lui en onverschillig wordt dat consultants plots managementpotentieel in hem zien, gaat het hele kantoor uiteindelijk in de fik. Maar vaak is de gruwelbaas ook een harde, zeer nuttige leerschool: zie The Devil Wears Prada (2006). Wie wil zwemmen met haaien, moet zelf een haai worden.

Met die moraal kan je dus beter niet meer aankomen. Zijn er ook serieuze films over kantoorterreur? Heel weinig, want dat is deprimerend. Wie van u zag bijvoorbeeld het briljante The Assistant (2020), over een vrouwelijke voetveeg van Harvey Weinstein? Wie hoopt dat protocol, klachtprocedure en ombudsman het probleem van foute bazen oplost, leert dat in die film snel af.

Correctie 23/11: in een eerdere versie van dit artikel werd gesteld dat Scott Rudin als producer negen Oscarnominaties heeft ontvangen. Het waren er tien, waarvan hij er één verzilverde. Dat is hierboven aangepast.