Klimaatwetenschappers kunnen ijzingwekkend helder uitleggen waarom uitstel van moeilijke beslissingen over fossiele brandstof echt geen optie meer is, anders loopt de opwarming onherroepelijk uit de hand. Er is nóg een reden waarom uitstel gevaarlijk is: de geopolitieke situatie is nu weliswaar ongunstig voor klimaatakkoorden, maar het kan op korte termijn nog beduidend slechter worden.
Het klimaatoverleg in Dubai gaat dit weekend de cruciale fase in. De eerste week was de week van de ‘A-list’, van de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris, van koning Charles, van Mark Rutte. Leiders reisden voor een bliksembezoek naar de Emiraten met waarschuwende speeches en donaties op zak. Dat is nuttig, maar leidt niet meteen tot bindende afspraken.
Leiders zijn goed in toespraken, maar niet in gedetailleerde onderhandelingen. Bij de NAVO is het daarom gewoonte om de pagina’s lange slotverklaring van een top rond te hebben vóórdat de chefs in het vliegtuig stappen. Als dat niet lukt, breekt diplomaten het klamme zweet uit: technische details kunnen beter niet in onkundige politieke handen vallen.
Bij het VN-klimaatoverleg heeft men om die reden, na een rampzalige finale met wereldleiders in Kopenhagen in 2009, besloten met het échte werk te wachten tot speeches voorbij zijn. Dan pas vliegen de werkpaarden van het overleg in.
De geopolitieke omstandigheden waaronder diplomaten en klimaatministers in zonnig Dubai moeten onderhandelen zijn ronduit somber. Rusland is sinds de inval in Oekraïne eigenlijk geen serieuze gesprekspartner meer, in elk geval niet voor het Westen. Klimaatambities heeft het nauwelijks en een constructieve rol wordt van Moskou niet verwacht. Met een fijnbesnaard gevoel voor treiteren landde president Poetin deze week in de Emiraten. Niet om klimaatconferentie COP28 te bezoeken maar om even verderop op visite te gaan bij de leider van de VAE.
Ook de Gaza-oorlog helpt niet. In klimaatoverleg staan rijke en arme landen traditioneel tegen over elkaar. De Oekraïneoorlog maakte al duidelijk dat het mondiale Zuiden niet van plan was het Westen te volgen in de strijd tegen Poetin. Nu kiezen veel Arabische landen de kant van de Palestijnen, en verafschuwen de reactie van het door de VS gesteunde Israël. Polarisatie tussen noord en zuid neemt door Gaza nog verder toe.
En dan is er nog de aanhoudende animositeit tussen de rivalen VS en China. De presidenten Biden en Xi haalden tijdens een topontmoeting in november de ergste kou uit de lucht en hun klimaatonderhandelaars kwamen tot afspraken over hernieuwbare energie. Het waren geen grote doorbraken, maar wel prettig voor de sfeer.
Oorlogen, warm of koud, zijn geen natuurlijke geleider voor het constructieve gesprek. Maar het kan nog erger. In Europa, onmisbare voortrekker in het mondiale klimaatoverleg, remt rechts klimaatambities liefst af. In een vooraanstaand land als Nederland werd net een radicaal-rechtse klimaatscepticus winnaar van de verkiezingen. Van de PVV mag het klimaatbeleid „door de shredder”.
Uit peilingen bleek deze week dat in heel Europa (radicaal-)rechts in de lift zit en Groenen het moeilijk hebben. In juni zijn er verkiezingen voor het Europees Parlement. Zouden die nú zijn gehouden, dan zouden de Groenen een kwart van hun zetels verliezen en rechtse fracties stevig winnen. Radicaal-rechts (Identiteit en Democratie) zou zelfs de vierde fractie kunnen worden.
En dan is er nog het schrikbeeld van een tweede termijn voor Donald Trump. Hij haalde de VS uit het Klimaatakkoord van Parijs, waarin de maximale opwarming met anderhalve graad is vastgelegd.
Trump heeft een uitgesproken hekel aan multilateraal overleg, en zeker als het over klimaat gaat. De neoconservatieve denker Robert Kagan voorspelde deze week in een duister stuk in The Washington Post dat een tweede termijn van Trump erger wordt dan de eerste. Kagan acht zelfs de kans vrij groot dat Trump als een dictator zal regeren.
De geopolitieke uitgangspositie van deze COP is verre van gunstig. Maar wachten op gunstigere politieke verhoudingen is geen optie. Die komen voorlopig niet. Een herverkiezing van Trump is natuurlijk niet onvermijdelijk en ook de Europese verkiezingen zijn pas over zes maanden, maar de kans is levensgroot dat ‘groen’ het in 2024 knap moeilijk krijgt.
Redacteur geopolitiek Michel Kerres schrijft hier om de week over de kantelende wereldorde.
