China wijst op klimaattop vooral naar anderen

Op de klimaattop in Sharm-el-Sheikh wordt door de deelnemers op dit moment voortdurend met een schuin oog gekeken naar die andere top, die dinsdag en woensdag plaatsvindt op Bali. Daar zijn de landen van de G20 bijeen, de economische grootmachten, om antwoorden te vinden op de wereldproblemen.

Ondanks de oorlog in Oekraïne, energietekorten en gierende inflatie, ondanks de spanning tussen de VS en China over Taiwan en over handel, ondanks de naweeën van de coronacrisis, beschouwen ze op de klimaattop de opwarming van de aarde als hét probleem. Als de wereld klimaatverandering niet onder controle krijgt, ontstaat een ontwrichting die alle andere crises in de schaduw zal stellen.

Er heerste in Sharm-el-Sheikh dan ook opluchting toen maandag het ‘nieuws’ binnenkwam dat de Amerikaanse president Joe Biden en zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping elkaar aan de vooravond van de G20-top op Bali de hand hebben geschud en een lang gesprek hebben gevoerd. Een sprankje hoop voor de uiterst moeizaam verlopende Egyptische gesprekken.

Samenwerking tussen de twee grootste klimaatvervuilers is een vereiste om daar resultaten te boeken. China brak de klimaatdialoog met de VS eerder dit jaar af nadat Nancy Pelosi, de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, een bezoek bracht aan Taiwan, in de ogen van China een afvallige provincie die met het moederland herenigd moet worden. Volgens de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry zijn er ook in Egypte tot nu toe alleen enkele informele gesprekken geweest met de Chinese delegatie.

Achterover leunen

Voor China is dit een comfortabele positie. De discussie gaat op de klimaattop vooral over geld voor klimaatbeleid in arme landen en omdat China al sinds het begin van de onderhandelingen over internationaal klimaatbeleid, nu dertig jaar geleden, wordt beschouwd als een ontwikkelingsland, kan het in die discussie rustig achterover leunen – en af en toe wat olie op het vuur gooien. Net als bijvoorbeeld Saoedi-Arabië, dat destijds ook formeel werd ingedeeld bij de ontwikkelingslanden.

De Chinese delegatie is in Egypte opvallend zwijgzaam. Xie Zhenhua, al jaren de belangrijkste Chinese klimaatonderhandelaar, riep aan het begin van de top de rijke landen op om meer geld te geven voor klimaathulp aan ontwikkelingslanden. Op een door hemzelf georganiseerde bijeenkomst in het Chinese paviljoen sprak Xie Zhenhua de hoop uit dat „de conferentie deze keer wel tegemoet zal komen aan de eisen van de ontwikkelingslanden”.

Klimaatfinanciering is de achilleshiel van de Verenigde Staten. John Kerry moest zich afgelopen weekeinde in bochten wringen om het Amerikaanse standpunt uit te leggen. Natuurlijk zijn de VS „voor 100 procent bereid” om het gesprek te voeren over het betalen van klimaatschade, zei hij op een persconferentie. „Samen met onze vrienden beoordelen we alle voorstellen”, aldus Kerry. „We willen dat dit wordt opgelost.”

Maar om nu al te spreken over een schadefonds, „een faciliteit” zoals dat wordt genoemd, vond Kerry veel te vroeg. Eerst moet maar eens worden gedefinieerd hoe zo’n faciliteit er uit zou moeten zien. Daarover bestaan volgens hem heel verschillende ideeën. Zolang die niet uitgekristalliseerd zijn, „kan niemand ergens zijn handtekening onder zetten”.

Lees ook: Het debat over de kosten van klimaatschade is onontkoombaar

Duitsland presenteerde maandag een ‘global shield’, een schild tegen klimaatrisico’s, en stortte daar zelf alvast 170 miljoen euro in. Maar critici vrezen dat zo’n verzekeringsconstructie uiteindelijk betaald gaat worden door de slachtoffers. Ze wijzen erop dat westerse verzekeringsmaatschappijen, die betrokken moeten worden bij het fonds, geen liefdadigheidsinstellingen zijn.

De onderhandelingen hadden al lang moeten gaan over de klimaatfinanciering na 2025, maar dat lukt niet zolang de discussie over de periode daarvoor niet is afgerond. Vanaf 2025 moet het bedrag van 100 miljard dollar per jaar flink omhoog, daar zijn alle deskundigen het wel over eens. Dat betekent dat ook andere landen (lees: China en Saoedi-Arabië) zullen moeten bijdragen. In China en Saoedi-Arabië is de ‘uitstoot per hoofd van de bevolking’ intussen namelijk hoger dan in menig westers land. En dus wordt het onhoudbaar om langs de zijlijn te blijven staan.

Rokende schoorstenen

De Saoedische minister van Buitenlandse Zaken Adel al-Jubeir zei in Sharm-el-Sheikh dat zijn land echter niet van plan is bij te dragen aan een schadefonds of aan andere financiering voor arme landen. „De schade werd in de afgelopen 120 jaar veroorzaakt door geïndustrialiseerde landen. Als je wilt weten waar het probleem zich bevindt, kijk dan waar de schoorstenen roken”, aldus al-Jubeir. „Wij zijn een ontwikkelingsland.”

Doordat alle aandacht nu gaat naar de onbetaalde rekening van 2020, is er bovendien nauwelijks aandacht voor een snellere reductie van broeikasgassen, die nodig is om een opwarming van maximaal anderhalve graad in beeld te houden. Persbureau Reuters meldde maandag dat de 1,5 graden uit de concepttekst is verwijderd. En ook al zeggen veel klimaatwetenschappers dat die anderhalve graad toch al niet meer wordt gehaald, als dat doel wordt geschrapt gaat dat ten koste van hogere ambities.

Raadpleeg ook deze gids: Welke docu’s, boeken en podcasts over klimaatverandering zijn de moeite waard?

Het lijkt erop dat vooral China druk uitoefent om die anderhalve graad te schrappen. Meteen na de klimaattop in Glasgow vorig jaar, waar het thema onder het motto ‘Keep 1.5 alive’ juist prominent aanwezig was, zei de Chinese regering al dat 1,5 graden helemaal niet de afspraak was. Volgens het Klimaatakkoord van Parijs is 2 graden de uiterste grens. De Chinese klimaatdoelstelling is verre van toereikend voor anderhalve graad. China verwacht pas een piek in de eigen CO₂-uitstoot rond 2030 en klimaatneutraliteit in 2060. Dat is veel te laat. Dus zolang het over geld gaat, houdt China zich gedeisd.