China riskeert een miljoen doden door plots paniekerig van coronastrategie te wisselen

Zero-Covid? Dat beleid is vanaf nu verleden tijd in China. De lange rijen voor testcentra, burgers die door mensen in witte hazmat-pakken in massale quarantainecentra worden gedumpt, hele steden die maanden in lockdown zitten: dergelijke uitwassen mogen vanaf nu niet meer voorkomen, vindt de centrale overheid. Dat zal niet onmiddellijk zo zijn: veel lokale overheden en wijken zullen het niet aandurven om het beleid in één klap vrijwel 180 graden te draaien.

Lees ook: Verslechterde economie dwingt China om Covid-beleid te laten vieren

Toch is dat wel de bedoeling. De overheid kwam woensdag met een nieuw nationaal beleidsdocument waarin een aanpak die deels al in gang was gezet, nu ook officieel voor het hele land gaat gelden.

Meest opvallende beleidswijziging: mensen die besmet zijn met corona hoeven in veel gevallen niet meer centraal in quarantaine. Ze hoeven dus niet meer naar de gevreesde massale noodziekenhuizen waar mensen elkaar makkelijk konden besmetten, en waar de voorzieningen te wensen overlieten. Van dat soort ziekenhuizen zijn er de laatste tijd juist wel heel veel bijgebouwd.

Ook komt er een einde aan het maandenlang afsluiten van de buitenwereld van hele wijken, steden of zelfs provincies. Als er ergens gevallen worden aangetroffen, dan mag alleen het gebouw waar iemand woont tot zogenaamd hoog-risicogebied worden verklaard. En dat ook alleen voor beperkte tijd. Als er na vijf dagen geen nieuwe gevallen zijn, moet het gebouw ook weer worden vrijgegeven.

Mensen die in ziekenhuizen, op scholen en in bejaardentehuizen werken, moeten nog wel blijven testen op corona, maar gewone burgers wordt dat nu zelfs afgeraden. Mogelijk is dat omdat mensen juist op testlocaties bij elkaar komen en elkaar daar makkelijk besmetten. Thuistesten wordt wel toegestaan.

Migranten kunnen met Chinees Nieuwjaar weer massaal op bezoek gaan bij familie op het platteland

Veel openbare testlocaties waren al dicht of ze gaan nog dicht. Voor het reizen binnen China zijn negatieve coronatesten niet altijd meer vereist, en zelfs een zogeheten groene gezondheidscode is niet meer nodig. Dat betekent bijvoorbeeld dat migranten met Chinees Nieuwjaar, komend jaar op 22 januari, in principe weer massaal op bezoek kunnen gaan bij hun familie op het platteland en de ziekte ook massaal kunnen verspreiden.

De gezondheidscode, die onder meer laat zien of je ergens bent geweest waar mogelijk besmette personen waren, leek tot nu toe ook een ideaal middel om iedereen altijd in de gaten te kunnen houden. Veel mensen waren er daarom bang voor dat het als instrument voor algehele controle op het doen en laten van de bevolking nooit meer zou verdwijnen. Dat lijkt nu anders.

Grote besmettingsgolf

De nieuwe maatregelen leiden bij veel mensen tot opluchting, maar ook tot angst. Mensen sloegen meteen massaal coronatests en medicijnen in.

Lees ook Zorgen over onhoudbare uitbraak omikron in China

Het land lijkt volledig onvoorbereid op de huidige omschakeling, het moment lijkt precies verkeerd gekozen. Juist nu heeft China te maken met een voor Chinese begrippen bijzonder grote wintergolf en met steeds meer besmettingen. Woensdag meldde de Chinese overheid 25.231 nieuwe gevallen, waarvan overigens bijna 21.000 zonder symptomen.

Bovendien is de oudere bevolking onvoldoende gevaccineerd: slechts 40 procent van de tachtigplussers heeft een boostershot gehad, en dat is vaak alweer bijna een jaar geleden. De Chinese vaccins zijn minder effectief dan de westerse, de gezondheidszorg op het platteland is vaak armoedig en er zijn veel te weinig IC-bedden.

Volgens eerdere modellen kan het loslaten van het beleid leiden tot een miljoen doden. Medio maart 2023 zou het al kunnen gaan om twintigduizend doden per dag, en zeventigduizend ziekenhuisopnamen. Een model van onderzoekers van de Fudan-universiteit uit mei spreekt zelfs van 1,6 miljoen doden. China telt ruim 1,4 miljard inwoners.

Voelt China zich door de recente protesten en de straatgevechten die ontstonden toen burgers uit de omheiningen om hun wijken braken gedwongen om nu heel abrupt met de maatregelen te komen? Het lijkt er sterk op. Anders waren de maatregelen er misschien meer geleidelijk en op een later moment toch wel gekomen, nu lijkt het paniekvoetbal.

De bevolking heeft ook wel echt genoeg van de maatregelen. Vooral mensen aan de onderkant van de maatschappij hebben steeds meer moeite om het hoofd nog boven water te houden. De strenge coronamaatregelen hebben de Chinese economische groei sterk afgeremd. Veel kleinere zaken zijn al failliet, dagloners hebben geen werk meer. Vaak kunnen ze dan door de reisbeperkingen ook niet terug naar hun dorp. Ondertussen lopen hun hoge kosten in de steden wel gewoon door.

Gevaarlijk voor Xi

Uniek aan de huidige situatie is niet dat mensen hebben geprotesteerd en gedemonstreerd, maar dat het door het hele land gebeurde. En niet tegen de plaatselijke overheid, maar tegen de nationale. Dat maakt het veel gevaarlijker voor Xi, die direct en persoonlijk de verantwoordelijkheid naar zich toe heeft getrokken voor een beleid dat niet vol te houden is.

Dat probeert de centrale overheid nu te verhullen. Die wijst naar de plaatselijke overheden als degenen die het centrale beleid nooit helemaal goed zouden hebben begrepen. Zij waren veel strenger dan nodig, zij waren ook veel strenger dan wettelijk is toegestaan. Daaraan moet nu een einde komen: burgers moeten de rechtsstaat krijgen die Xi ze altijd heeft beloofd.

Lees ook Versoepeling van coronaregels zit vol risico’s voor Beijing

De vraag is wel of het aantal besmettingen en doden nu uit de hand gaat lopen. Worden er in één klap heel veel mensen ziek, en gaan er net als bij de coronagolf in Hongkong in februari van dit jaar veel oude mensen aan dood? Dan zullen veel Chinezen zich verraden voelen. Ze hebben zoveel moeten inleveren in ruil voor de bescherming van hun veiligheid. Als ze dan toch moeten zien dat hun ouders of grootouders alsnog onder erbarmelijke omstandigheden sterven, zullen ze dat niet zomaar accepteren.

De overheid zet nu alle middelen in om mensen ervan te overtuigen dat waar ze jarenlang doodsbang voor zijn gemaakt, inmiddels helemaal zo erg niet meer is. Zo zei de Chinese ziekenhuisdirecteur Tang Xiaoping een aantal dagen geleden: „De hevigheid van het nieuwe coronavirus bevindt zich inmiddels op het niveau van de seizoensgriep, en sommige varianten zijn zelfs minder hevig dan de griep, dus er is geen enkele reden tot paniek”, aldus Tang.

Hij is niet de enige medicus die op deze manier door de overheid in de strijd wordt gegooid: een specialist in traditionele Chinese geneeskunde stelde zelfs voor om de naam van de ziekte ook maar meteen te veranderen. In het Chinees verwijst die naar een ziekte die longontsteking veroorzaakt, maar dat vond de expert nergens meer voor nodig: de naam hoefde alleen nog te verwijzen naar een besmettelijke virusziekte.