Burkina Faso en buurland Mali in greep van geweld

Lees ook: Nieuwe machthebbers in Burkina Faso willen een radicale breuk

Het zijn onwelkome deuken in de succesverhalen die Burkina’s junta zelf naar buiten brengt over hun strijd tegen aan IS en Al-Qaida gelieerde jihadisten, die zo’n 40 procent van het land onder hun controle hebben. Dat de situatie verre van rooskleurig is, bleek onlangs uit de ‘algemene mobilisatie’ die president Traoré aankondigde: alle jongeren vanaf 18 jaar kunnen nu worden opgeroepen.

In buurland Mali blijven de militairen aan de macht eveneens steevast herhalen dat „de vijand” steeds verder wordt teruggedrongen. Maar vorige week nog liep een officiële delegatie in het zuiden, nabij de grens met Mauritanië, in een hinderlaag. Onder meer de stafchef van president Assimi Goïta kwam daarbij om.

Aan IS en Al-Qaida gelieerde jihadisten hebben zo’n 40 procent van Burkina Faso onder hun controle

Beide leiders is er veel aan gelegen hun onderdanen ervan te overtuigen dat ze alles desalniettemin onder controle hebben. De staatsgrepen die zij pleegden – Goïta in 2020 en 2021, Traoré in 2022 – verkochten ze immers als „noodzakelijk”: hun voorgangers faalden om de jihadisten te stoppen. In het begin wonnen ze daarmee veel steun. En evenzeer met het besluit van beide leiders de banden te verbreken met oud-kolonisator Frankrijk, die zowel in Mali als Burkina Faso troepen had gestationeerd.

„Maar op de grond verslechtert de situatie almaar verder”, zegt Héni Nsaibia, Sahel-onderzoeker bij het Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), een ngo die data verzamelt in conflictgebieden. „Dat is de enige juiste omschrijving. Al het andere neigt naar propaganda.” Deze escalatie is volgens hem niet los te zien van de executies waaraan niet alleen soldaten zich schuldig zouden maken, maar ook – of vooral – zelfverklaarde milities en de vrijwillige strijders.

Hun aanvallen richtten zich veelal op de nomadische peul-herders, die ze ervan beschuldigen te heulen met jihadisten. Die laatste spelen daar op hun beurt weer op in bij het ronselen, zegt Nsaibia. „Onrechtvaardigheid, niet religieus fanatisme of economische overwegingen, is wat mensen boven alles in de armen van jihadisten drijft. In plaats van dat aan te pakken, kiezen deze regeringen het pad van de totale oorlog.”

Lees ook: En toen waren ‘de Russen’ ineens ook in Mali

Met steeds meer doden tot gevolg. In Burkina Faso kwamen volgens ACLED in de eerste maanden van dit jaar 2.595 mensen om bij geweldsincidenten: een verdubbeling ten op zichte van diezelfde periode vorig jaar. In Mali, waar de Fransen werden ingewisseld door huurlingen van de Russiche Wagner Groep, vielen in heel 2022 bijna vijfduizend doden. Volgens ACLED kwamen zo’n 750 van hen om bij operaties waarbij Wagner-huurlingen betrokken waren.

„Alles is communicatie”, zegt ook Kalilou Sidibé, politicoloog en universitair docent in de hoofdstad Bamako. „Op de staatstelevisie zien we de wapens en helikopters die ze hebben gekocht, we horen hoeveel terroristen er die week weer zijn „geneutraliseerd”. Ondertussen winnen de jihadistische groeperingen zo’n beetje overal in het land terrein en neemt het geweld in zijn gruwelijkheid alleen maar toe.”

Muurschildering in Ouagadougou, de hoofdstad van Burkina Faso, dat lijdt onder wijdverbreid geweld.

Foto AP

Zo kwamen aan Al-Qaida gelieerde jihadisten vorig jaar gevaarlijk dichtbij Bamako in het zuiden, terwijl strijders van Islamitische Staat in het oosten de sleutelstad Menaka inmiddels volledig hebben omsingeld. Het Malinese leger, bijgestaan door hun Russische ‘instructeurs’ (aldus de autoriteiten) is vooral actief in centraal Mali, waar iedere vorm van staatsaanwezigheid al lang geleden is verdwenen, en waar de bevolking aan haar lot is overgelaten.

Maar de officiële lijn van de junta’s zelfs maar bevragen, is niet zonder risico. Lokale journalisten worden bedreigd, Franse media werden geblokkeerd. Onlangs nog zette Traoré twee Franse correspondenten het land uit: één van hun kranten had onthuld dat op een legerbasis in het noorden zeven tieners op brute wijze waren vermoord. Een video daarvan ging rond.

De Burkinese autoriteiten hadden maandag nog niet gereageerd op het nieuwste drama in het dorpje Karma. Wel deelden zij de avond ervoor via lokale media elders opnieuw terroristen te hebben „geneutraliseerd”. „De strijdkrachten voeren hun inspanningen op om de rampzalige projecten van gewapende terroristische groeperingen te dwarsbomen.”