Brussel lanceert omstreden compromisvoorstel over prijsplafond gasmarkt

Met een nieuw instrument wil de Europese Commissie in kunnen grijpen als de gasprijs in Europa boven de 275 euro per megawattuur stijgt. Dinsdag presenteerde Eurocommissaris Kadri Simson (Energie) een zogeheten ‘prijscorrectiemechanisme’, waarmee ze per 1 januari in uiterste gevallen de prijs op de vanuit Nederland opererende TTF-markt wil kunnen begrenzen. Het plan zal donderdag, tijdens een overleg van Europese energieministers, tot veel discussie leiden.

Het voorstel is immers omstreden en betekent een nieuwe stap in de richting van directe overheidsbemoeienis met de Europese gasmarkt. Met het instrument wil Brussel tegemoetkomen aan de aanhoudende roep van een groep lidstaten om een Europees ‘prijsplafond’.

Hoog plafond

Maar het is onwaarschijnlijk dat die groep hiermee tevreden is: de nu voorgestelde maximumprijs is zo hoog dat het de vraag is of het plafond ooit zal worden geraakt. Tegelijk blijven lidstaten als Nederland en Duitsland uiterst sceptisch over de mogelijk negatieve gevolgen van deze vorm van marktingrijpen.

Om die zorgen weg te nemen benadrukt Brussel voortdurend dat het maximum alleen wordt ingesteld in uitzonderlijke gevallen. Enerzijds moet de prijs op de TTF-markt, die bepalend is voor Europa, over twee weken gemiddeld ten minste 275 euro per megawatt uur zijn. Daarnaast moet het verschil met de prijs die elders voor lng-gas betaald wordt al tien dagen groter zijn dan 58 euro. Als aan beide condities is voldaan moet het prijscorrectiemechanisme automatisch van kracht worden, om handelaren bij voorbaat duidelijkheid te geven. Tegelijk wordt het instrument automatisch uitgeschakeld als het verschil met de mondiale gasprijs te klein wordt.

Het mechanisme moet van tijdelijke aard zijn en na één jaar weer verdwijnen

„We zetten de gasprijs niet kunstmatig laag”, aldus Simson dinsdag in een persconferentie. „Dit is een laatste redmiddel als het prijsniveau excessief wordt.” Schrikbeeld in Europa is nog altijd afgelopen augustus, toen de gasprijs één dag piekte op 314 euro per megawattuur: bijna 15 keer hoger dan het langjarige gemiddelde.

Opvallend genoeg moest de Commissie dinsdag erkennen dat het nieuwe mechanisme zelfs op dat moment niet van kracht zou zijn geworden. Het roept de vraag op of het ‘plafond’ ooit geraakt zal worden. De gasprijs schommelt inmiddels al weken rond de 120 euro. Tegelijk speculeerde Simson dinsdag op een veel lastiger jaar dat voor de boeg ligt, nu de gasstroom vanuit Rusland vrijwel helemaal is opgedroogd.

Leveringszekerheid

De koppeling met de mondiale gasmarkt moet voorkomen dat de maximumprijs de leveringszekerheid van Europa in gevaar brengt. Om risico’s te vermijden én sceptische lidstaten te overtuigen heeft Brussel daarnaast nog een flinke trits noodremmen ingebouwd waaraan ze zelf kan trekken om het plafond uit te schakelen. Bijvoorbeeld als het gasverbruik in Europa ineens excessief stijgt. Of als uit marktmonitoring blijkt dat de leveringszekerheid van Europa in gevaar komt en lng-tankers bijvoorbeeld massaal koers zetten richting Azië. Het mechanisme moet van tijdelijke aard zijn en na één jaar weer verdwijnen.

De afgelopen maanden liep de spanning over de juiste aanpak van de Europese energiecrisis stevig op, met het prijsplafond voor de gasmarkt als belangrijkste twistpunt. Een groep van 15 lidstaten eiste vorige maand zo’n maximumprijs, terwijl een andere groep landen waaronder Nederland en Duitsland daar juist weinig voor voelen. Vooral Polen, Italië, Griekenland en België strijden nog altijd fel voor het plafond. De groep – door diplomaten wel de ‘fanatieke vier’ gedoopt – dreigde afgelopen dagen andere energiemaatregelen te blokkeren als er geen voorstel voor een prijsbegrenzing zou komen.

Lees ook: Europa twist over vraag: wat is precies een prijsplafond?

Of ze met dit voorstel tevreden zullen zijn is onzeker, zeker nu blijkt dat het de pieken van afgelopen jaar niet eens gedrukt zou hebben. Tegelijk blijven onder meer Duitsland en Nederland sceptisch. Enerzijds over de noodzaak in te grijpen op de markt nu de prijzen al stevig gedaald zijn, anderzijds over de mogelijke gevolgen die zo’n interventie kan hebben.