Brussel komt met hervorming bankenregime op pikant moment

De bank wankelt, de belegger en de bankensector zelf vangen ’m op: het is het belangrijkste uitgangspunt van het Europese bankenregime. Maar over hoe dat algemene principe, ingesteld na de bankencrisis, in de praktijk precies werkt laait de discussie nu weer op – op een pikant moment.

Deze dinsdag presenteerde de Europese Commissie voorstellen die de regels rond banken in de problemen moeten versterken. Met de plannen wil Brussel nog meer voorkomen dat overheden wankelende banken zelf stutten – en daarvoor geld van de belastingbetaler inzetten.

Dat was immers juist níet de bedoeling, toen de EU in 2014 afspraken maakte om een nieuwe bankencrisis te voorkomen. Voortaan zouden beleggers opdraaien voor de verliezen en in het uiterste geval een door de banken zelf ingesteld fonds. Geen bail-out, maar een bail-in, in bankentaal. Maar toen de Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena in 2017 in de problemen kwam, sprong de Italiaanse regering uiteindelijk toch met flink veel overheidsgeld bij.

Moeten lidstaten voor de val van ‘slechte’ banken opdraaien als de noodpotten leeg zijn?

Dat moet nu echt anders, vindt Brussel. De plannen daarvoor zaten al lang in de pijplijn en zijn, zo benadrukte Eurocommissaris Valdis Dombrovskis (Financiën) dinsdag, géén reactie op de recente problemen in de bankensector. Vorige maand kwam eerst de Amerikaanse Silicon Valley Bank ten val en moest een week later het Zwitserse Credit Suisse worden overgenomen door UBS. Het was, aldus Dombrovskis, „een herinnering aan waarom we een sterk, functionerend systeem nodig hebben om met alle banken om te gaan – ongeacht de grootte.”

Hoe dan ook betekende het mogelijke risico op herhaling dat de bankencrisis weer volop aandacht kreeg. En de gebreken die het Europese bankenregime nog steeds heeft eveneens.

Zijn de ‘noodpotten’ toereikend?

In de kern stelt Brussel nu voor nog meer banken, ook kleine en middelgrote, onder een gereguleerd afwikkelregime te laten vallen, zoals dat voor grote banken al het geval is. Nu vallen veel van dit soort banken nog onder een nationaal regime, waardoor het per lidstaat sterk verschilt en ook overheden uiteindelijk kunnen inspringen. Als het aan de Commissie ligt, moet ook voor dit soort kleinere banken in de toekomst het standaardregime worden gevolgd: eerst moeten beleggers met aandelen of obligaties in de banken opdraaien voor de redding. Daarna moeten de door de sector zelf aangelegde ‘noodpotten’ worden aangesproken om spaarders te ontzien, waarna vervolgens de bank alsnog failliet kan gaan. Ook wordt het voor overheden lastiger banken in de problemen van staatssteun te voorzien – feitelijk geld van belastingbetalers.

Lees ook: Brussel keurt redding wankele Italiaanse bank Monte dei Paschi di Siena goed

Maar zoals alles dat te maken heeft met de zogeheten ‘bankenunie’ in de EU liggen ook deze nieuwe voorstellen uitermate gevoelig en klonk er al bij voorbaat kritiek uit onder meer Duitsland. Want gaan de noodpotten zo niet veel te snel leeg? En moeten dan alsnog de lidstaten voor de val van ‘slechte’ banken elders opdraaien?

Dat laatste is een van de gevoeligste punten aan de bankenunie. Al jaren bakkeleien EU-landen over een zogeheten ‘Europees garantiestelsel’, waarmee banken in de eurozone voor elkaars spaargelden garant gaan staan. Zo’n stelsel is volgens de Europese Commissie nog altijd hard nodig – zo benadrukte ze ook dinsdag. Maar onder meer Duitsland en Nederland voelen er niks voor: het zou betekenen dat ‘hun’ banken voor de ‘slechte’ banken van Zuid-Europese landen zouden moeten opdraaien.

Tegen de dinsdag gepresenteerde regels klonk vanuit Berlijn sowieso al direct kritiek. De Duitse minister Christian Lindner pleitte voor een uitzondering voor Duitse banken – die er niet is gekomen. Of de nieuwe voorstellen het halen is nog niet zeker: naast de lidstaten moet ook het Europees Parlement er nog mee instemmen.