In haar poging mee te doen aan een wereldwijde race om groene technologie, wil de EU in elk geval duidelijk op één paard wedden: windenergie. Deze dinsdag presenteerde de Europese Commissie een nieuw actieplan dat de uitrol van windenergie in de EU moet versnellen én de windindustrie een extra zetje moet geven. Als het aan Brussel ligt wordt de capaciteit windenergie in de EU tot 2030 meer dan verdubbeld, waardoor het aandeel van de huidige 16 procent van de elektriciteitsproductie groeit naar 34 procent.
„We willen dat windenergie een Europees succesverhaal blijft – zowel vanuit energie- als industrieperspectief”, benadrukte Maros Sefkovic, de Slowaak die als Eurocommissaris voor de Green Deal onlangs Frans Timmermans is opgevolgd, dinsdag. Waar Europa bij andere schone industrietakken als zonnepanelen of batterijen achterloopt bij onder meer China, kent ze een relatief succesvolle windindustrie. Vier van de tien belangrijkste producenten van windmolens zijn in Europa gevestigd en EU-bedrijven hebben circa 85 procent van de Europese markt in handen.
Onder druk door subsidies China
Die positie staat wel onder druk. Het mondiale marktaandeel daalde de afgelopen twee jaar van 42 naar 35 procent. Alle Europese producenten van windmolens draaiden bovendien vorig jaar verlies. Daarbij komt dat de uitrol van windenergie weliswaar versnelt, maar nog altijd niet snel genoeg gaat om klimaatdoelen te halen. Vorig jaar werd 16 gigawatt aan windmolens aangelegd, waar dat eigenlijk 37 gigawatt zou moeten zijn.
Vandaar een actieplan, dat onder meer inzet op het verkorten van vergunningprocedures, door ze te digitaliseren en meer Europese ondersteuning en financiering te bieden aan nationale vergunningverleners. Lidstaten moeten daarbij duidelijker gaan communiceren over hun windplannen en worden aangemoedigd meer staatssteun uit te trekken om bedrijven te ondersteunen.
De Commissie wil lidstaten ook gaan helpen om de aanbesteding van windprojecten te verbeteren, waardoor projecten sneller kunnen worden afgerond én Europese producenten een eerlijkere kans krijgen. Dat laatste is een reactie op breed gedeeld ongenoegen onder de Europese windindustrie over de oneerlijke concurrentie die zij zouden ervaren vanuit met name China. De productie van windmolens wordt daar fors ondersteund door overheidssubsidies, waardoor deze producenten goedkoper kunnen opereren op de Europese markt en daarbuiten – volgens de Commissie tot wel 20 procent.
Onder meer de Financial Times berichtte onlangs over Brusselse plannen om harder in te grijpen tegen die Chinese windindustrie, door bijvoorbeeld een officieel onderzoek in te stellen naar mogelijke oneerlijke concurrentie. In september kondigde de Commissie al zo’n onderzoek aan voor elektrische auto’s.
Europese Commissie wil ook been bijtrekken in mondiale concurrentierace
Zo ver komt het bij windmolens nu toch nog niet – volgens een EU-ambtenaar omdat er nog onvoldoende concrete aanwijzingen zijn. Op de achtergrond spelen sowieso ook zorgen over mogelijke Chinese vergeldingsmaatregelen. Wel onderstreept de Commissie „verstoringen van eerlijke handel nauwlettend in de gaten te houden”.
Lees ook Europa mengt zich in groene subsidierace – met ‘aanzienlijke risico’s’
Het windpakket is daarmee onderdeel van een bredere poging van de EU om een been bij te trekken in de mondiale concurrentierace om ‘schone technologie’. Meer nog dan bij de productie van windmolens, dreigt de EU mondiaal achterop te raken bij de productie van zonnepanelen, batterijen en waterstof. Concurrentie ondervindt ze daarbij niet alleen van China, maar in toenemende mate ook van de Verenigde Staten. Vorig jaar kondigde president Joe Biden een grootschalig subsidiepakket aan waarmee miljarden in de Amerikaanse groene industrie worden gepompt.
In reactie daarop publiceerde de Commissie deze dinsdag ook een rapport waarin ze de effecten van dat pakket van circa 350 miljard euro nagaat. Hoewel Brussel het Amerikaanse klimaatplan in principe toejuicht, blijven er wel zorgen over de nadelige effecten voor Europa. Volgens het rapport kan vooral de „enorme schaal” ertoe leiden dat „de inspanningen van de EU om een internationaal concurrerende schone technologiesector te ontwikkelen” worden ondermijnd. Voor het zien van concrete effecten, bijvoorbeeld verplaatsing van Europese bedrijven of afnemende investeringen, is het volgens de Commissie nog te vroeg. Wel onderstreept ze „zeer waakzaam” te blijven.
