Benoeming nieuwe legerbaas voedt onrust in Pakistan

De gespannen relatie met India, het nucleaire arsenaal, maar ook een enorm vastgoedportfolio, een flink deel van de overheidsbegroting, en de algehele nationale gemoedstoestand: de hoogste baas van het Pakistaanse leger heeft een loodzwaar takenpakket. De toekenning van de post is in het Zuid-Aziatische land in veel opzichten een belangrijker moment dan het aantreden van een premier. Dit keer werd extra naar de benoeming van de nieuwe Army Chief uitgezien, nu Pakistan verwikkeld is in een aanhoudende politieke crisis.

Donderdag maakte de regering bekend dat oud-spionnenbaas Asim Munir de positie overneemt van generaal Qama Javad Bajwa. Die stond na een verlenging zes jaar aan het hoofd van de strijdkrachten. „Als je bedenkt hoeveel economische, politieke en diplomatieke macht hij in die tijd had, is logisch hoezeer op deze benoeming werd geanticipeerd”, aldus Uzair Younus die voor de Amerikaanse denktank Atlantic Council de Pakistaanse politiek ‘vertaalt’ voor het brede publiek.

Het leger vormt een van ’s lands grootste conglomeraten, wat de strijdkrachten economische macht geeft. Militairen domineren ook vaak de politiek: het land stond sinds de onafhankelijkheid in 1947 in totaal dertig jaar onder militair bewind. En na een geschiedenis van coups geldt het leger als stabiliserende factor, die bij crises ingrijpt – al was het maar om de eigen belangen te beschermen.

Premier afgezet

Vertrekkend generaal Bajwa wist in zijn periode aan de top een premier te overleven. Zijn pensioen komt op een beladen moment nu zich sinds februari een politieke crisis ontvouwt. Imran Khan, een oud-cricketer die in 2018 werd verkozen tot premier, werd in april afgezet door het parlement. Dat zegde het vertrouwen in hem op vanwege de slechte economie.

Khan omschreef de strijdkrachten ooit als „het enige functionerende orgaan” in zijn land, maar is nu zelf de grootste aanjager van chaos. Sinds zijn afzetting beschuldigt hij zowel zijn opvolger Sharif als Bajwa ervan tegen hem te hebben samengespannen met hulp van de Verenigde Staten. Hij wil vervroegde verkiezingen.

Zulke verdachtmakingen kan het leger niet onbeantwoord laten. Vorige week waarschuwde Bajwa de oppositiepoliticus in zijn laatste televisietoespraak: „Er zit ook een grens aan geduld.” Volgens hem had het leger onder zijn leiding juist de verleiding weerstaan zich te mengen in de ontstane crisis.

Toch moet het leger vroeg of laat wel van zich laten horen, aldus analist Younus: „Burgers zijn zich bewust van de macht die de militaire leiding heeft. In de ene situatie wordt die bemoeienis meer gewaardeerd dan in de andere. Maar van de legerleiding wordt wel verwacht dat ze zich verhoudt tot het debat in Pakistan, of dat nu gaat over economie, buitenlandbeleid of verkiezingen.”

Munir, die voor zijn aanstelling tot legerleider werd gepromoveerd tot viersterrengeneraal, zal weinig tijd hebben om te bepalen hoeveel politieke inmenging hij voor het leger gepast acht. De binnenlandse crisis eist direct zijn aandacht, al was het maar omdat zijn eigen promotie weinig doet om de door Khan veroorzaakte onrust te bezweren. De twee hebben een slechte band: Munir was tussen oktober 2018 en juni 2019 de baas van de machtige inlichtingendienst ISI, maar werd van die post gehaald door Khan. „De kortstzittende spionnenchef”, aldus Younus. „Het is nooit officieel bekendgemaakt waarom hij zo snel weg moest, maar duidelijk is dat de relatie tussen hen is verpest.”

Tijdens een protestbijeenkomst begin deze maand vond een mislukte aanslag op Imran Khan plaats: een teken hoe pijlers onder Pakistaanse politiek wankelen

Mogelijk was Munir juist vanwege deze vijandigheid uiteindelijk de eerste keus van de huidige regering. Die hoeft nu niet te vrezen dat met de nieuwe legerbaas voor Khan een route terug naar het premierschap wordt geopend. Diens partij PTI heeft inmiddels een formele felicitatie doen uitgaan, maar Khan zelf zette zijn tegenstand door.

Niet naar Islamabad marcheren

Zaterdag sprak de ex-premier in de noordelijke stad Rawalpindi duizenden aanhangers toe. Hij gaf toe er in zijn eigen termijn niet in te zijn geslaagd „dit corrupte systeem” te corrigeren. Maar nu „zal de PTI zich terugtrekken uit alle lokale en nationale assemblees” in plaats van ervan deel uit te maken. Zijn speech maakte deel uit van de meerdaagse mars om zoveel mogelijk protest tegen de regering van Sharif op de been te krijgen. Khans optreden zaterdag was zijn eerste sinds drie weken geleden het vuur werd geopend op een bijeenkomst in Wazirabad, waarbij hijzelf lichtgewond raakte. In Rawalpindi zouden de PTI-politici waarschuwingen voor hun veiligheid in de wind hebben geslagen, zeiden bronnen in Pakistaanse media.

Van een aankomst in Islamabad, in het orginele plan de eindbestemming van zijn karavaan, ziet Khan af. De regering zou zijn aanhangers niet aankunnen: „Ik kom niet naar de hoofdstad, om zo ons land anarchie te besparen.” Hij zou zich beramen op een andere manier om de door hem gewenste verkiezingen te forceren.

Een confrontatie met ordetroepen in de hoofdstad, waarvoor eerder werd gevreesd, lijkt daarmee afgewend. Maar duidelijk is dat de komst van een nieuwe legerbaas ditmaal niet ‘zomaar’ de stabiliteit laat terugkeren in Pakistan.

Generaal Bajwal gaat dinsdag met pensioen. Na zijn ongewoon lange termijn, waarin hij volgens Pakistaanse media ook zelf goed zaken deed, trekt hij zich terug – uit het publieke leven maar ook achter de schermen, denkt Younus. Dan zal het aan Munir zijn, die zich naast de binnenlandse politieke chaos ook moet richten op internationale veiligheid.