Zij ontdekten AI en kunnen niet meer zonder: ‘Ik zie ChatGPT als een extra collega’

Of hij even de kamer uit kon gaan. Joseph Weizenbaum, computerwetenschapper aan het Massachusetts Institute of Technology, wist niet wat hij hoorde. Zijn secretaresse wilde graag even alleen zijn. Haar gesprek met Weizenbaums chatbot Eliza kon wel eens persoonlijk worden.

Dat gebruikers Eliza werkelijk menselijke trekjes toedichtten, had Weizenbaum nooit verwacht. Het was in 1966 een van de eerste chatbots, bestaande uit niet meer dan tweehonderd regels code. Software die op basis van patroonherkenning voorgeprogrammeerde antwoorden gaf op vragen.

Ruim vijftig jaar later is het basisprincipe achter een chatbot – mens typt vraag, computer antwoordt – onveranderd. Het verschil zit hem in de kwaliteit van de antwoorden. Door machine learning en miljardeninvesteringen in serverparken en computerchips zijn chatbots extreem goed geworden in het imiteren van mensen. Wie ChatGPT, Bard, Claude of Bing Chat gebruikt weet: chatbots zijn indrukwekkend snel, verrassend creatief en schrijven vrijwel foutloos.

Na de komst van ChatGPT, ruim een jaar geleden, is er veel veranderd. Techbedrijven zien in taalmodellen de grootste economische kans sinds de opkomst van het internet. Nu zijn zoekmachines nog de toegangspoort tot de online wereld. Straks wordt dat, als het aan techbedrijven ligt, een digitale assistent. Een gesprekspartner die je helpt, coacht, je agenda bijhoudt, e-mails stuurt en tal van werktaken overneemt.

Is AI een hype? Ongetwijfeld. Maar feit is dat ChatGPT binnen een jaar groeide naar 100 miljoen gebruikers per week. Dat maakt bedenker OpenAI een van de snelst groeiende en waardevolste start-ups ooit. En nu alle grote techbedrijven investeren in eigen taalmodellen, wordt de technologie in hoog tempo in al onze apps, sociale media, webwinkels of telefoons verwerkt.

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) constateerde afgelopen zomer dat ruim een kwart van alle banen dreigt te verdwijnen door AI. De wereld staat aan de vooravond van een „AI-revolutie”, volgens de OESO. Het begin daarvan wordt overal in de samenleving zichtbaar.

Ook in Nederland. Sociale media staan al vol met door AI geschreven berichten. Bedrijven bouwen eigen chatbots. Elke dag komen door AI geschreven boeken uit. Tekstvertalers en stemacteurs zien het aantal opdrachten teruglopen. En hoelang krijgen we nog een mens aan de lijn als we naar de klantenservice bellen?

NRC sprak met acht Nederlanders die dit jaar de technologie hebben omarmd. Hoe raakt het hun werk? Het bespaart veel tijd, zeggen zij. Er zijn ook zorgen. Verliezen we als mens onze creativiteit?

Lees ook: Een jaar gesprekken met ChatGPT: ‘Ik vraag me af of hij dat IQ van 155 wel verdient’

Consultant

Fauzia Mahomed Radja (40), Rotterdam:
‘Ik zie mijn chatbot als een superassistent’

Architect

Frits de Kleine (44), Amsterdam:
‘Ik weet niet of AI écht origineel kan zijn’

Business developer regeneratieve geneeskunde

Nazma Ilahibaks (29), Utrecht:
‘Blijf kritisch en gebruik je boerenverstand’

Organisator trainingen bedrijfshulpverlening (BHV)

Nick Crutzen (38), Cadier en Keer:
‘We zijn wel erg afhankelijk van OpenAI’

„In onze trainingen doen we op locatie bij klanten een BHV-oefening. Het verslag goed op papier krijgen, was altijd een enorme uitdaging. Onze docenten worden niet op hun schrijfkwaliteiten geselecteerd, zal ik maar zeggen.

„Inmiddels schrijft ChatGPT de verslagen. Een docent vult alleen nog een formuliertje in en keurt het verslag goed. Ook onze afbeeldingen op sociale media, nieuwsbrieven en ondertiteling van video’s worden door AI gemaakt. We zien dat we hetzelfde werk met minder mensen kunnen doen. Nu we via OpenAI zelf een chatbot hebben gebouwd, is onze klantenservice van vijf werknemers gehalveerd.

„Je merkt dat collega’s angst hebben voor de technologie en snel afhaken als het niet direct werkt. Ik probeer ze uit te leggen dat een gesprek met een chatbot hetzelfde verloopt als met een mens. Als je geen goed antwoord krijgt, moet je verdiepende vragen stellen.

„We leunen wel heel sterk op OpenAI, merk ik. Dat maakt ons kwetsbaar. Als het gaat over uitwisselen van data, heb ik weinig vertrouwen in OpenAI. Wat als er een datalek plaatsvindt? Het zou beter zijn om onze processen over een aantal AI-modellen te spreiden.”

Fractievoorzitter WijApeldoorn

Lilian Haak (58), Apeldoorn:
‘Ik ben en blijf altijd zelf verantwoordelijk’

„Als in de gemeenteraad de meerjarenbegroting werd besproken, dan gebruikte ik vaak Control-F om in die 382 pagina’s te zoeken naar de belangrijkste trefwoorden. Nu upload ik het pdf-bestand en vraag ik ChatGPT: controleer voor mij of er interne tegenstrijdigheden zijn. Maak een samenvatting. Kijk of onze standpunten terugkomen in de tekst. Dat is wat ChatGPT goed kan: lappen tekst analyseren en begrijpelijk maken.

„AI is een assistent die al het uitzoek- en researchwerk uit handen neemt. De tijd die ik bespaar, gebruik ik om mijn politieke bijdrage in de raad te verbeteren. Vroeger dacht ik wat eerder: ik ben niet helemaal voorbereid, maar ik red me er wel uit. Nu zit ik er met veel meer vertrouwen.

„Ik gebruik het ook om blogs te schrijven. Ik vraag ChatGPT: dit vinden wij van het vuurwerkverbod, hier heb je vier van mijn blogs en ruwe notities. Analyseer mijn schrijfstijl en maak een blog in toegankelijke taal.

„Ik ben en blijf altijd zelf verantwoordelijk. Er zijn vuistregels: blijf altijd zelf de expert; deel geen vertrouwelijke gegevens; controleer altijd de bijdrage. Die principes moeten bekend zijn, anders kun je er beter niet mee werken.”

Meewerkend voorman houtbouw

Sjoerd Boom (49), Doetinchem:
‘Ik zie een robot mijn werk niet doen’

Docent natuurkunde

David Da Silva Valadares (22), Valkenswaard:
‘Alles wat nieuw is, is spannend’

„Ik leer mijn leerlingen hoe ze goede prompts kunnen schrijven. Zodat ze de juiste informatie uit ChatGPT krijgen, die ze mogen gebruiken in werkstukken. Wat wil je precies weten, vraag ik dan. Op welk niveau moet de tekst geschreven zijn? En hoe zorg je dat het ook betrouwbaar is wat er terugkomt? De informatie checken ze met hun natuurkundeboek. Wat daarin staat, is sowieso waar.

„Ja, AI heeft ook risico’s. Je hebt leerlingen die het controleren van de informatie overslaan. Zij zijn wat minder kritisch op de bron. Daar ligt onze taak als docent. Hoe zorgen wij ervoor dat een leerling inziet dat niet alle informatie waar is?

„Je hebt collega’s die roepen: AI is de ondergang van het onderwijs. Maar toen internet opkwam, was dat toch precies hetzelfde? Alles wat nieuw is, is spannend. Ik zou tegen docenten willen zeggen: sta ervoor open. Kraak het niet af als je er niks van weet.

„Als AI straks toetsen kan maken en nakijken, denk eens hoeveel werk dat scheelt. Dan kan ik meer met practica bezig zijn. En met persoonlijke aandacht voor mijn leerlingen. Met de vragen die zij hebben. Waar ligt hun passie en welke richting willen ze op?”

Boekenuitgever

Geerhard Bolte (58), Zaltbommel:
‘Vertalingen lieten we vroeger door een vertaler doen’

Eén jaar ChatGPT Van launch tot AI Act

30 november 2022

„Vandaag hebben we ChatGPT gelanceerd”, twittert OpenAI-topman Sam Altman. „Probeer er eens mee te praten.”

5 december

ChatGPT passeert de grens van 1 miljoen gebruikers.

2 februari 2023

ChatGPT groeit naar 100 miljoen gebruikers per maand. Daarmee is het de snelst groeiende digitale dienst ooit.

21 maart

Google lanceert chatbot Bard, een concurrent van ChatGPT.

31 maart

Italië verbiedt als eerste land ter wereld ChatGPT vanwege het overtreden van privacyregels.

16 mei

OpenAI-topman Sam Altman verschijnt voor het eerst voor het Amerikaanse Congres om uitleg te geven over regulering.

30 mei

Chipmaker Nvidia bereikt een marktwaarde van 1.000 miljard dollar. Nvidia’s chips zijn onmisbaar voor AI-technologie.

30 oktober

De Amerikaanse president Biden komt met een pakket regels voor AI-bedrijven via een executive order.

3 november

In het Britse Bletchley Park waarschuwen tientallen landen in een gezamenlijke verklaring voor „in potentie ernstige, zelfs catastrofale schade” van AI.

6 november

ChatGPT heeft 100 miljoen gebruikers per week.

17 november

OpenAI-topman Sam Altman wordt totaal onverwacht ontslagen na een interne strijd. Enkele dagen later keert hij weer terug.

6 december

Google lanceert zijn taalmodel Gemini en neemt de leiding in de AI-race.

8 december

De EU bereikt een akkoord over de AI Act, een grote Europese wet om AI te reguleren.