Wie zijn de twee Soedanese generaals die elkaar bevechten, ten koste van de bevolking?

De Soedanese generaals Mohamed Hamdan Dagalo, alias Hemedti, en Abdel-Fattah Burhan vochten eerder zij aan zij maar keerden zich de afgelopen week tegen elkaar. Dit zijn de twee mannen die elkaar bevechten, ten koste van de bevolking.

Mohamed Hamdan Dagalo (Hemedti)

Mohamed Hamdan Dagalo, alias Hemedti.

Ashraf Shazly / AFP

Hoe wordt een voormalig handelaar in dromedarissen die niet eens de basisschool afmaakte, een van de hoofdrolspelers is in het conflict in Soedan? Generaal Mohamed Hamdan Dagalo, alias Hemedti, wordt in 1975 geboren in buurland Tsjaad en komt als kind naar de westelijke Soedanese regio Darfur. Daar sluit hij zich aan bij de Janjaweed, een gewapende Arabische groepering die voornamelijk bestaat uit veehouders, waaruit later de Rapid Support Forces (RSF) ontstaan: de hondderdduizend man sterke militie die deze week slaags raakte met het nationale leger.

Hemedti klimt snel op en trekt de aandacht van president Omar al-Bashir, die hem benoemt tot hoofd van de militie. Bashir is onder de indruk van de imposante militieleider en geeft hem veel autonomie bij het uitroeien van vijanden in Darfur en elders in Soedan. Mensenrechtenorganisaties beschuldigen Hemedti van het afbranden van dorpen, met veel burgerslachtoffers tot gevolg. Hemedti vergaart al snel rijkdom door beslag te leggen op goudmijnen van een rivaliserende stamleider.

„Toen hij bekendheid kreeg, namen Hemedti’s zakelijke activiteiten toe, met hulp van Bashir, en zijn familieleden breidden hun belangen uit in de goudwinning, de veeteelt en infrastructuur”, zegt Adel Abdel Ghafar van het onderzoeksinstituut Middle East Council on Global Affairs tegen Al Jazeera.

In 2019 wordt Bashir, die dan dertig jaar een militaire dictatuur leidt, afgezet na maanden van protesten. Hoewel Hemedti een lange, hechte geschiedenis heeft met de president en enorm profiteert van diens heerschappij, neemt hij deel aan diens omverwerping. De generaal verwerft internationaal bekendheid als plaatsvervangend leider van een burgerlijk-militaire overgangsraad, die is opgericht om toe te zien op transitie naar een verkozen burgerregering.

Lees ook: Buitenlandse steun en geld wakkeren machtstrijd aan in Soedan

Hemedti treedt hard op tegen dissidenten. Zijn RSF-troepen doden in 2019 meer dan honderd mensen bij een protest buiten het ministerie van Defensie. In 2021 plegen Hemedti’s RSF en het leger nog gezamenlijk een staatsgreep, maar anderhalf jaar later keert Hemedti zich tegen de legerleiding, met het bloedige conflict van afgelopen weekend tot gevolg.

Terwijl Bashir en andere Soedanese topambtenaren door het Internationaal Strafhof zijn beschuldigd van genocide en misdaden tegen de menselijkheid, zijn er ondanks aanwijzingen voor vergelijkbare wandaden door Hemedti tegen hem geen aanklachten ingediend.

Abdel-Fattah Burhan

Abdel-Fattah Burhan.

Ashraf Shazly / AFP

Vóór 2019 had nog amper iemand van hem gehoord, nu is hij al vier jaar de facto de leider van Soedan: generaal Abdel-Fattah Burhan. Geboren in 1960 in een dorp ten noorden van de Soedanese hoofdstad Khartoem, dient hij later als inspecteur van de strijdkrachten en vervolgens als regionale legeraanvoerder in Darfur, waar tussen 2003 en 2008 300.000 mensen werden gedood en miljoenen ontheemd raken. In 2015 coördineert hij de inzet van de Soedanese troepen in Jemen als onderdeel van een door Saoedi- Arabië geleide coalitie. Daar werkt hij samen met de Rapid Support Forces (RSF) van generaal Hemedti.

Nadat het leger een staatsgreep pleegt en de autoritaire president Omar al-Bashir verdrijft, wordt Burhan in 2019 benoemd tot interim-leider van Soedan. De generaal wordt voorzitter van de burgerlijk-militaire overgangsraad die toezicht moet houden op de overgang van het land naar een democratisch bestuur. Dat dient maximaal twee jaar te duren.

Lees ook: Dit moet je weten om het conflict in Soedan te begrijpen, waar een burgeroorlog dreigt

Als voorzitter verstevigt Burhan de banden van Soedan met wereldmachten en regionale landen, waaronder de Verenigde Staten, Israël en Egypte. Ook reist hij, net als zijn rivaal Hemedti, af naar de rijke Golfstaten, van wiens vrijgevigheid Soedan vaak afhankelijk is.

Maar naarmate de deadline voor het vormen van een democratisch bestuur dichterbij komt, blijkt Burhan ineens terughoudend om de macht over te dragen. Op 25 oktober 2021 is alle hoop daarop plotsklaps weg, als Burhan midden in de nacht op de nationale televisie verschijnt: in één klap ontbindt hij de overgangsregering, laat burgerleiders arresteren en grijpt de macht met Hemedti als zijn adjunct.

Twee weken later benoemt hij zichzelf tot het hoofd van een nieuw bestuur dat de eerste vrije verkiezingen in Soedan in gang belooft te zetten. Maar daar is tot nog toe niets van terechtgekomen.