Welke verkiezingsbeloften heeft president Joe Biden na een jaar ingelost?

Zegt dit niet al genoeg? De Amerikaanse president die, de lippen strak, de vuisten gebald, vanachter het spreekgestoelte tekeergaat tegen zijn voorganger en de mensen die hem steunen? De ‘verjaardag’ van de Capitoolbestorming, nu twee weken geleden, was voor Joe Biden aanleiding om flink uit te halen naar Donald Trump en diens aanhang. „Je kunt niet alleen van je land houden als je wint. Je kunt niet alleen de wetten gehoorzamen wanneer het jou uitkomt”, zei Biden. „Je bent geen patriot als je leugens omarmt en verspreidt.”

Met elke verbale klap die hij aan zijn tegenstanders uitdeelde, verwijderde Biden zich verder van zijn belangrijkste verkiezingsbelofte: ik kan dit diep verdeelde land weer bijeenbrengen. Uit ongetwijfeld oprechte woede over de hardnekkige leugens over zijn verkiezingszege, maar toch vooral ook uit frustratie dat maar niet wil lukken wat hij voor ogen had, is Biden de afgelopen maanden steeds vaker overgegaan tot het leggen van de schuld bij de Ander.

Lees ook: Dit zijn Bidens vier grote kopzorgen om corona

De vaccinweigeraars – 37 procent van alle Amerikanen – hield hij verantwoordelijk voor de aanhoudende coronacrisis („dit is een epidemie van ongevaccineerden”). De Amerikanen die niet geloven of betwijfelen dat de presidentsverkiezingen eerlijk zijn verlopen – 45 procent volgens een recente peiling – horen volgens hem bij de mensen die „ver weg staan van de Amerikaanse kernwaarden”.

Indien al het andere hem was gelukt, zou alleen dit al genoeg zijn om Joe Biden na precies een jaar presidentschap hoofdpijn te bezorgen.Maar al het andere is niet gelukt. In wezen is vrij weinig gelukt en dat verklaart waarom zijn populariteit in de nooit-opdrogende stroom van peilingen is gedaald naar het laagste niveau van alle naoorlogse presidenten, op alleen Trump na.

Het grote verschil tussen beiden: toen Trump grote verkiezingsbeloften niet inloste (geen afschaffing Obamacare, geen investeringsplan voor de infrastructuur), bleven zijn kiezers als één man achter hem staan.

Van de 81 miljoen Amerikanen die op 3 november 2020 op Biden stemden, is een groot deel gedesillusioneerd afgehaakt.

Bij een peiling van Marist in november antwoordde liefst 44 procent van de ondervraagde Democratische kiezers dat het verstandiger zou zijn om niet met Biden de verkiezingen van 2024 in te gaan. Slechts 36 procent dacht dat een herkansing wél kon. (De helft van de Republikeins-neigende ondervraagden leek het een goed idee als Trump weer kandidaat zou worden – daar had ook hij vast over getwitterd, als-ie dat nog mocht.)

Let’s go Brandon

Een jaar na de inauguratie, op die koude, grimmige 20ste januari van 2021, is in één oogopslag te zien dat het presidentschap van Biden niet de bevrijding heeft gebracht waar een recordaantal kiezers op zat te wachten na vier Trumpjaren.

De coronapandemie is niet voorbij, het economisch herstel is tastbaar, maar niet eenduidig positief, zijn grote wetsvoorstellen stokken in het Congres, Vladimir Poetin is dreigender dan ooit en de eenheid in het land is ver te zoeken. Een en ander uit zich in de hoogste ziekenhuisbezetting sinds het begin van de uitbraak, lage werkloosheid, gestegen lonen, record-beurskoersen, maar ook recordinflatie, en een diplomatieke stand-off met Rusland over Oekraïne.

En dan is daar de vernederende populariteit van Let’s go, Brandon-accessoires, petjes en T-shirts, gretig te koop aangeboden door de Trump-campagne. Het zinnetje is de ‘beleefde’ vertaling van Fuck Joe Biden! , ontstaan uit een internetgrap.

In een traditioneel telefoonrondje van het presidentiële echtpaar met gewone Amerikanen voor Kerstmis, kregen Joe en Jill Biden een vriendelijke en welbespraakte vader van jonge kinderen aan de lijn. Ze spraken over zijn dochter, over op tijd naar bed gaan en de Kerstman. Toen ze afrondden, zei de man: „Merry Christmas and Let’s go, Brandon!” De president scheen niet te beseffen wat hij hoorde en hij antwoordde automatisch: „Let’s go Brandon, I agree.” Zijn vrouw lachte ongemakkelijk, die begreep het wel. Biden vroeg onbekommerd: „Trouwens, zit je nu in Oregon? Waar woon je?” Toen het stil bleef, zei Biden: „Ik denk dat we hem kwijt zijn.” De first lady liet het hoofd zakken. „Yeah”, zei ze zachtjes.

Grillig virus

Is het dan allemaal de schuld van de president zelf? Hij beloofde de Amerikanen een ‘normaal’ en competent landsbestuur. Zijn aanpak van de coronacrisis leek daarvan een vroeg bewijs. In hoog tempo werden de onder zijn voorganger ontwikkelde vaccins toegediend aan de bevolking. Maar de veronderstelling dat grootschalige vaccinatie een eind zou maken aan de pandemie, is loos gebleken.

Een nieuwe variant van het virus blijkt ongrijpbaar en daarmee is het ook onterecht om de schuld van het voortwoekeren bij de ongevaccineerden te leggen. Het aantal ziekenhuisopnamen in de VS is nu hoger dan op enig ander moment tijdens de pandemie. New York en New Jersey, de grote brandhaarden van de eerste golf, staan opnieuw in de top-drie van de staten, ondanks een relatief hoge vaccinatiegraad van 72 en 73 procent. Deze epidemie is zo inconsistent dat geen politicus ter wereld er echt greep op krijgt (ook niet in de oppositie).

Dat de economie niet volledig buigt naar de plannen van de Amerikaanse president valt Biden hooguit ten dele te verwijten. Hetzelfde geldt voor zijn geringe voortgang op het klimaatdossier. Anders ligt het met zijn gebrek aan bestuurlijke successen. De kerncompetentie van de 79-jarige Biden bestaat uit ruim een halve eeuw politieke ervaring. Na een groot pakket steunmaatregelen voor de bestrijding van de coronacrisis en een omvangrijke wet voor investeringen in de infrastructuur heeft Biden geen succes meer geboekt.

Lees ook: Bidens laatste strohalm: red de democratie

Hij is er niet meer in geslaagd de Republikeinse oppositie uit elkaar te spelen, hoewel sommige senatoren bereid leken tot samenwerking. En belangrijker: hij is er niet in geslaagd de oppositie in zijn eigen partij te breken. Zijn Build Back Better-wet vol populaire sociale voorzieningen sneuvelde op het verzet van één enkele Democraat. Vannacht strandde daar ook een ingrijpende hervorming van het kiesrecht op intern verzet.

Smalle marges

De man die zich liet voorstaan op zijn vermogen brede coalities te smeden, is twee keer met volle zeilen naar het Capitool getogen om persoonlijk zijn tegenstanders te overtuigen. Het maakte geen indruk. Hoge inzet, smadelijke nederlaag.

Biden heeft zijn historische verkiezingsoverwinning – 81 miljoen Amerikanen stemden op hem, meer dan ooit op enig andere president – als een ruim mandaat opgevat. In werkelijkheid draaide het voor een meerderheid van de kiezers om het wegstemmen van zijn voorganger. Van de mensen die op de Democratische presidentskandidaat stemden, kruiste immers een groot deel op hetzelfde stembiljet de naam aan van een Republikein als Afgevaardigde of senator.

De belangrijkste vraag dit jaar is of de Republikeinse Partij bij de tussentijdse verkiezingen in november de Democraten van hun meerderheid kan beroven. En vooral: welke Republikeinse volksvertegenwoordigers daarna aantreden, doorsnee conservatieven of Trump-getrouwe populisten. Dan zullen de toch al smalle marges voor de Democratische president verder krimpen en wordt de kans dat hij zich de komende jaren met successen revancheert, nihil.