Vrees voor escalatie in Midden-Oosten na eerste directe aanval Iran op Israël

Nooit eerder had Iran een grote directe aanval uitgevoerd op Israël maar in de nacht van zaterdag op zondag vuurde het 170 drones, ruim dertig kruisraketten en 120 ballistische raketten af op Israëlische doelen. Hoewel de schade beperkt bleef, is de vrees ook buiten Israël wijd verbreid dat hiermee een gevaarlijke escalatie op gang is gekomen die het Midden-Oosten in een nog veel bredere oorlog kan storten dan er sinds 7 oktober al in de Gazastrook en andere hoeken van de regio woedt.

Op veel plaatsen in Israël werden burgers zaterdagavond opgeroepen snel naar schuilruimtes te gaan, nadat het leger had gewaarschuwd dat er een stroom drones en raketten op weg was naar Israël. Van paniek onder de burgerbevolking was echter nauwelijks sprake, mede omdat er al dagenlang rekening werd gehouden met een Iraanse aanval.

Boven Jeruzalem maar ook boven zowel Noord- als Zuid-Israël waren luide explosies te horen, veelal van Iraanse projectielen die al in de lucht onschadelijk werden gemaakt. De Israëlische luchtafweer kreeg daarbij steun van de Verenigde Staten, die ook tientallen drones en raketten zeiden te hebben neergehaald. Volgens Israëlische militaire woordvoerders werd meer dan 99 procent van alle drones en raketten uit de lucht geschoten.

Bedoeïenenmeisje

In het zuiden van Israël kwam een raket neer op het terrein van een luchtmachtbasis, maar ook daar bleef volgens Israël de schade beperkt. Elders raakte een zevenjarig bedoeïenenmeisje ernstig gewond, vermoedelijk ook door een Iraanse drone of raket. Iran stelde overigens dat er twee Israëlische bases zouden zijn geraakt. Zondagochtend werd het Israëlische luchtruim weer vrijgegeven voor de luchtvaart.

In Iran zelf gingen enige duizenden mensen de straat op om de Iraanse aanval op Israël te vieren. Ze scandeerden daarbij op het Palestinaplein in Teheran leuzen als ‘Dood aan Israël’ en ‘Dood aan Amerika’. Iran en Israël zijn al sinds de omwenteling van 1979, die in Iran een fundamentalistisch islamitisch regime aan het bewind bracht, aartsvijanden van elkaar. Ook met de VS heeft Iran al decennia een zeer gespannen relatie.

De Iraanse actie tegen Israël vormde een vergelding voor een aanval begin april op het Iraanse consulaat in Damascus, waarbij een belangrijke generaal van de Iraanse Revolutionaire Garde en zes andere officieren om het leven kwamen. De Iraanse opperste leider, ayatollah Ali Khamenei, zei dat te beschouwen als een aanval op Iraans grondgebied. Hij zwoer wraak tegen Israël, dat algemeen werd beschouwd als de dader van de aanval, ook al werd dit niet officieel door Jeruzalem bevestigd.

Premier Netanyahu toonde zich zondagochtend vroeg op X, het vroegere Twitter, opgetogen over de wijze waarop Israël de Iraanse aanval had weerstaan. „Wij onderschepten, we sloegen af, samen zullen we winnen”, luidde zijn summiere boodschap. Ook voor de Israëlische strijdkrachten was er reden tot tevredenheid. Anders dan op 7 oktober vorig jaar, toen ze volledig verrast werden door een grote aanval van Hamas in Zuid-Israël en er enige dagen voor nodig hadden om die af te slaan, verliep alles nu vanuit Israëlisch perspectief veel soepeler. Minister van Defensie Yoav Gallant sprak van een „groot succes”.

Twee telefoontjes met Biden

Netanyahu had ’s nachts ook twee keer telefonisch contact met de Amerikaanse president Biden, met wie hij de laatste weken stevige aanvaringen had gehad over Netanyahu’s aanpak van de Gaza-oorlog. Biden vergaderde met leden van de Nationale Veiligheidsraad in de Situations Room van het Witte Huis in verband met de crisis. Tijdens zijn gesprekken met Netanyahu verzekerde Biden hem dat „Israël kon vertrouwen op de volledige steun van de VS om Israël te verdedigen tegen welke toekomstige aanval van Iran en zijn regionale bondgenoten ook”.

Lees ook De Gaza-oorlog zet het hele Midden-Oosten op scherp

De grote vraag is nu of Israël de Iraanse aanval zal beantwoorden met een tegenaanval op Iraans grondgebied. Netanyahu heeft daarop de afgelopen dagen wel nadrukkelijk gezinspeeld en ook in het verleden heeft Netanyahu wel gepleit voor actie tegen Iran, onder meer om te voorkomen dat dit de beschikking zou kunnen krijgen over kernwapens. Op zijn beurt dreigde de Iraanse legerleider, generaal Mohammed Bagheri, zondag met „een nog veel omvangrijker reactie” als Israël Iran inderdaad zou aanvallen.

Naar verwachting zal Biden zich inspannen om Israël van zo’n vergeldingsactie af te houden uit vrees dat die tot een grotere oorlog zou kunnen leiden in het Midden-Oosten, waarin ook de VS makkelijk zouden kunnen worden meegezogen. Juist met het oog op de presidentsverkiezingen komende herfst heeft Biden daaraan geen behoefte. Volgens de meeste analisten voelt ook Iran weinig voor een grote oorlog. Het verklaarde ook na de vergeldingsactie van zaterdag dat het „de zaak als afgesloten beschouwde”. Liever blijft Iran Israël en de VS indirect bestoken via acties van zijn bondgenoten in de zogenoemde ‘As van Verzet’, een los samenwerkingsverband met pro-Iraanse milities in Irak, Syrië, Libanon en Jemen.

Volgens sommige bronnen zou Biden Netanyahu bij een van hun telefoontjes hebben opgeroepen tot terughoudendheid. Een zelfde aanpak volgde Biden ook al tegenover eventuele Israëlische plannen voor een grotere actie tegen het aan Iran gelieerde Libanese Hezbollah. Volgens diplomaten had Biden Israël verteld dat ze konden rekenen op ferme Amerikaanse steun in het geval Hezbollah Israël zou binnenvallen maar niet omgekeerd bij een Israëlische inval in Libanon.

Gaza-oorlog op de achtergrond

Door het conflict tussen Israël en Iran dreigt de Gaza-oorlog, die er sinds 7 oktober woedt tussen Hamas en Israël, enigszins op de achtergrond te raken. Dat is speciaal goed nieuws voor premier Netanyahu, die de laatste weken in binnen- en buitenland steeds meer kritiek kreeg te verduren omdat zijn regering zich bleef verzetten tegen een staakt-het-vuren en meer humanitaire hulp voor de hongerende Gazaanse burgers.

Door de wending die het conflict heeft genomen met Iran, dat altijd een bondgenoot van Hamas is geweest, haasten ook Europese en Amerikaanse politici die de laatste weken steeds kritischer waren geworden over Israëls optreden in Gaza, zich hun steun voor Israël uit te spreken. Van een terugtreden van Netanyahu, waarom veel Israëlische betogers hadden gevraagd, zal in de huidige gespannen situatie al helemaal geen sprake zijn.

Niet alleen voor de Gazanen, ook voor de door Hamas gegijzelde Israëliërs en hun familieleden is dit slecht nieuws. Een bestand en de vrijlating van gijzelaars in ruil voor Palestijnse gevangenen in Israëlische gevangenissen zijn tot nader order niet meer aan de orde.

Delen Mail de redactie